<![CDATA[
Poder Legislativo del Estado
JOSE RICARDO GALLARDO CARDONA CHIGUI’ KAMAJAIÑ KUNJI KUPU’ MA’AI NGUBUNG VASEP RE
VU’UST: NE CONGRESO DEL ESTADO NDUTSJAU RANJI:
DECRETO 0227
La Sexagésima Tercera Legislatura Constitucional del Estado Libre y Soberano de San Luis Potosí,
Decreto
KAD-ER VE’EJE
Ne se vuput nabaik kunji kum’us skiñung kutap ngutajau ma natung re snake’et re ly’ik rikiuant maiñ
riñkjiuk, kad-iut, nju’u ne li’iajaun’ ma natats’ re ly’ik, maiñ kupu se vat’ei vad-iut pu kiñkie kimijiu
maiñ re kily’i kum’us liviei rapu se kupu vakjat lichjaut im ts’au kupu lat’ei latju’u’ majau lakat
lala’ajal’ajap.
Ne “enfoque se lumeire snak’et mi’iat”lumei nda nguk’uix se vud-ua lumei peuk ma nat’ei ma napup
ma nakje’ re derechod humanos ravu vud-ua vumang peuk ma nat’ei ma natse maiñ ma nanju
latsjau kunji vud-ua ma nam’ejep reprincipios en legislación, programas, planes y procesos se vud-
ua manat’ei ma natsjau mi’ia ma nanju ma nabap re se limip vi’ia re kum’us nkjai ve’eje ne
constitución vud-ua pu articulokutap vud-ua:
“kunji kum’us skiñung mi’iat re leet ma natju’u namjei re derechos humanos se vud-ua me’ets ne
Constitucion maiñ re tratados internacionales ravu se lutsjau kunji kum’us skiñung maiñ vupa’aik
lukjuak, kupu se vat’ei majau ma natsjau naljung kad-ep ma namja’ai nkjai ve’eje ne Constitucion”.
De igual manera, la Declaración Universal de los Derechos Humanos establece:
Kutap articulo 1º mi’iat re leet kaat majaiñ mi’iat skad-a vakjat mi’iat vumjei xikji’it, tily’ajau
majauma nat’ei ma lakat ma latset.
Articulo 2º Mi’iat re leet vumjei xikji’it maiñ liji liviei se vud-u nanji declaración kad-ep li’iajam kanen
malep, peuk stiñkjia’,d-euk kune, kanen lukuajap’ k’ua vuku’uts’. Peuk nan’ia kutejeiñ, peuk kuvu
m’us, kad-ep ma ma nam’ajap se lixa’au kupu nan’ia kutejeiñ.
Articulo 22 mi’ia lee, se kunji mejeu lumei ma natajaich kilyjung maiñ vumjei ma nabap se vumjei
peuk ma nat’ei naljats’ nkjai ve’eje ne organización se lumei peuk ma ne’eikunji kupu’ liviei maiñ re
derechos, económicos, sociales y culturales nkjai se jui liji lee.
Por su parte, el Pacto Internacional de Derechos Económicos, Sociales y Culturales, establece:
“Articulo 3 re kupu se ndutsjau nanji ndukjuaik l’eje ma nanju mi’iat re riñkjiuk maiñ’ rikiant ma
nal’ajaich’ re nabaik se vud-ua vumang nanji ndukjuaik”
Re riñja ndukjue vud-ua veje peuk ma nat’ei ma nabut nabaik nkjai ve’eje ne enfoque de derechos.
Kunji vakja vud-ua me’ets re kunju’ 19 maiñ 20 ne ngum’au’ l’ueik ljua niñkijiy 2017, ne comisión de
los derechos humanos y la comisión estatal de rechos humanos de san Luis potosí dutsjau
ndukjua’ats nguk’uix dul’ueje ne decreto legislativo 0667 se ndutsjau kujui sexagesima primera
legislatura del congreso del estado se ndut’ujuñ ne periódico oficial nanji entidad federativa ne
martes nda lyen kunju’ ne ngum’au’ kikiu’u niñkijiy 2017 se ndut’ei ndutsjau peuk ma nat’ei ma
nabap re ley de asistencia social para el estado y municipios de san Luis potosí, kupu l’eje re
legisladores kad-ep nam’ejep ravu se vud-ua ve’eje ne convención sobre los derechos de las
personas con discapacidad se vud-ua ve’eje ne articulo 3º se re kily’e ve’eje:
Re instrumentos jurídicos se kunji l’ajau li’iajaun ma napup ma nakju’uts ma nabut re xikji’it lutuejet.
“Articulo 3
Mi’ia se lu’uei lupup
Re se lupup nanji convención rajui ranji:
A) Ngatsep, liji ma lavai, mlad-ajau kanen ma natsjau maiñ liji ma naju’u maiñ se liji ma lavai;
B) Kad-ep ma nat’aiñ
C) Ma nabaik ma nam’ujult’ majau ma natsjaut kiñkie’ leet.
D) Ma natse se lat’ei lanjuap re leet se vumjei nda discapacidad sania’ se lamei su’ua’
E) Mi’iat skad-a lat’ei lanjut
F) Majau ma nanju nabaik
G) Skad-a lat’ei lanjut re rikiant maiñ re riñkjiuk.
Nkjai se ndut’ei ndut’ejeiñ ne control institucional se ndu’uei ne congreso del estado, kunjup nda
lyen ne ngum’au’ ndue’t bajau niñkijiy 2020, ne suprema corte de justicia de la nación ndutsjau
sentencia de las acciones de inconstitucionalidad rabe’en 80/2017 maiñ 81/2017 kupu ndutsjau
ravu se kunji vud-ua:
“KUTAP. Nan’ia kutejeiñ ranji ndl’ueje ma natsjau re inconstitucionalidad
KANUI. ma namjang kad-ep li’iajaun’ nanji Ley de asistencia social para el estado y municipios de
san Luis potosí, ndutsjau ne decreto 061, se ndut’ujuñ ne periodio oficial se limi kunji kupu’ liviei
ne kunju nda lyen ngum’au’ kikiu’u niñkijiy 2017, ndukjuaik ravu se ndul’ueje’ ne apartado VI kunji
ndul’ueje’ ne decreto 0609 maiñ 0611, se ndut’ujuñ ne nguk’uix kik’iai maiñ’ seska’ai kunju
ngum’au’ nipia niñkijiy 2020 nkjai vakja ne aparta VII se kunji ndut’ei.
KANJU’. Ravu se ndul’ueje kad-ep li’iajaun ma natsjau likiajai’ re kunju’ ciento ochenta kunju’ vud-
ua se ndut’ei ndut’ujuñ nanji nguk’uix ne diario oficial de la federación nkjai ve’eje ne apartadoVII
se kunju ndut’ei ndukjuaik.
KIÑUP. Ma nat’ujuñ nanji ndukjuaik ne periódico oficial de la federación ne periodicooficial
ngunjiu’ plan de san Luis maiñ ne semanario judicial de la federación y su gaceta.
Peuk k’ua le’ei lad-iu’ ravu se kutap ndul’uets’, ne máximo tribunal de la nacion vunu’u ravu se
kanui ndut’ei nduk’ueje nkjai ve’eje ne apartado VI kad.ep majau ma tatsjau’ nanji niñja,
ndukjuaik kad-ep lumei manajap ranji decretos, 0661, se ndut’ujuñ ne periódico oficial del Estado,
ne kunju’ nda lyen ne ngum’au’ kikiu’u niñkijiy 2017, se lutsjau ne xily’ajau se vunu’u ne asistencia
social para el Estado y Municipios de San Luis Potosi, ndukjuaik ne apartado VI se kunji ndukjuaik
maiñ re diversos legislativos 0609 maiñ 0611 se ndut’ujuñ navu li’iajaun’ nguk’uix ne kunju kik’iai
seska’ai kunju’ ne ngum’au’ nipia niñkijiy 2020, navu ndutsjau kad-ep ndul’ajam re leet se vumjei
nda discapacidad, se ndukjuaik ndul’ueje’ ne articulo 4.3 se vunu’u ne convención de derechos de
las personas con discapacidad.
Se ndut’ei ranji ndunju nipiñ nily’ajau ne kunju’ nadansjau’ ne ngum’au’ nduet’ baja une niñkijiy
nama ndubai nimia re comisiones se nju’u re kily’e maiñ asistencia social; derechos humanos,
igualdad y genero maiñ re puntos constitucionales, ne iniciativa lumei nabe’en 6444 se lutsjau ma
namja’ai ne xily’ajau Asistencia Social para el Estado y Municipios de San Luis Potosi, ndutueiñ se
kujui Diputado Martin Juarez Cordova maiñ ne ndjuiy Cecilia de los Angeles Gonzalez Gordoa.
Kunji ndut’ei ndukjuaik ranji Honorable Congreso del Estado ne kunju’ nda lyen nda ngum’au’ xix
niñkijiy nama, nipiñ nily’ajau ndukjuaik ndul’ueje m ama natsjau ma naba’at ma nal’ajaun’ re leet
se vumjei nda discapacidad, ma natse ne ndupup ndul’ueje ma nateiñ ne xily’ajau de asistencia
social para el Estado y municipios de San Luis Potosi, navu se ndut’ujuñ ne kunju’ nda lyen
ndansjau’ nda ne ngum’au’ xix niñkijiy nama, ndut’ujuñ nkjai edición extraordinaria del periódico
oficial del Estado “plan de san Luis, navu ndutsjau nkjai ve’eje ne reforma constitucional ne niñkijiy
2011 kupu ve’eje ne estados unidos mexicanos mi’iat re leet ma natju’u ma namjei ranji xikji’it
lutuejet vud-ua ne constitución maiñ re tratados internacionales re se lumei ne estado mexicano,
ne convención de los derechos de las personas con discapacidad (CDPD) Se n’ujuñ lu’uei mujui ne
constitucionalidad, se lumei majau ma natsjau ma natei.
Pu se ve’eje k’ua lumei namang pu ndanu ranju se vud-ua ne articulo 4º ne CDPD se ve’eje se ma
natsjau ma ne legislación maiñ re políticas se ma nat’ei ma natsjau majau, re estados maiñ re se
ma tabaik natsjau ma nal’ajaun maiñ ma nabaik re leet se vumjei nda discapacidad maiñ ma
nam’ujult’ re lyik riñkjiukmaiñ rikiantse vumjei discapacidad, ma nanjut re l’us se rajuk mjam
ngumjam, ravu maiñ vumjei ma nanju mi’ia re se nanji vatsjau nju’u riñja se na’a vakje’et re se
vumjei discapacidad, ma napup ma napaun ma natsjau re políticas publicas se ma nanju majau ma
lakat, ma nanjut, ma nam’ujult re leet se vumjei discapacidad, ma napaun se vat’ei sau’ ba’apma
naka’aut ngunjiat, ne viñkjiu ma natsjau navu ma nanut majau ma nat’ei ma nabap majau lani’at d-
ua sania latsjau kad-ep ma nat’aiñ ma nam’ajap.
Ranji majau nily’ajau, ne congreso de Estado, ndutsjau ndu’uajam re leet se vumjei nda
discapacidad, ne ngum’au lje’e niñkijiy nama, nduk’ueje kad-a nibiail 3,308 ngk’uix ndutueiñ rapu
ndut’ujuñ nimia mi’ia re 58 kanam kum’us se lumei kunji ma’ai ngubung, kupu nduk’ueje kunji
kauts ndunju:
Rapu se ndut’ei nibiaik ndumjaung ne kunju se ndul’ajam, nunum re se im valeik ndumjang ma
nabaik ndukueje 50.97% rikiant maiñ 46.83%, riñkjiuk ndukjuaik nkjai ve’eje ne convención de los
derechos de las personas con discapacidad kunji vud-ua vumang:
1.- Leet se vumjei discapacidad pu ngunjiat
2.- leet se vumjei nda discapacidad se kad-ep majau mvunju’u, stixua’t.
3.- leet se vumjei nda discapacidad, sulju’t
4.- leet se vumjei discapacidad kad-ep vajaut kanjam
5.- leet se vumjei discapacidad se kad-ep tily’ajau sania mvutju’u vatsjau.
d-euk discapacidad sde im limi kunju kupu’ liviei ma’ai ngubung, rapu se kad-ep mvutju’u ma
nakja’aut majau re skand-a’p nimi 40.24% rapu se ndubaik ndumjang kanen ndulja’am.
Statjum se ndupeiñ mi’ia re ngk’uix ndutsjau, ndunju mi’iat re se ndut’au re ngk’uix ranji limip
kujui ndut’ei nam’ejep ranji rabe’en.
Limip kanen ma nanjaung, kanen ma nat’ei ma naljaung 32.19%
Kily’e ma nal’eut 6.32%
Lyi xikich’ ma nal’u’ sulju’t 2.39%
Xilñy’ang ngup’uju lumei vugua, nda chi nabaik ma vud-uant’ 1.69%
Sad-ia namjeng ma natsjau sad-ia ngul’ajau 4.66%
Kim’ijip 0.73%
Niñ’eje’t kanen ma nakje ma vud-uant’ 2.93%
Ndanu peuk ma vud-uant’ 1.90%
Ndaut rak’ujuk 0.60%
Kad-ep ma nal’eut maiñ xily’e 11.58%
Ngul’ajau ma nakje’t 7.22%
Kichjau’ 3.48%
Kupu ndut’ei ndunju re se im limip l’eje kad-er ma nanjaung maiñ vutju kanen ma nat’ei ma
naljaung kupuma nat’ei ma nanju re órgano rector de asistencia social en el estado, lamaik lejeik
nabap se ma nabut kanen ma nanjaung.
Se nanji nju’u l’eje limip ma namjei kad-et, xily’e maiñ kad-et se bap ma naka’aut ngunjiat kad-a
11.58%, maiñ re kad-et ma nal’eut 6.32% se mape’ent skad-a lipia 17.9% kupu kanju vakja rapu se
ndul’ajam.
Maiñ l’eje limip sania’ ngul’ajau se ma nal’ajal’ajap kad-a 7.22% mi’iat ravu se ndubaik ndut’au
kanen se ndul’ajam leet se vumjei discapacidad.
Rapu se ndumjaung re ma nat’ei ma nakje ma natsjau viñkjiu política publica se rajuk nduk’eueje
tikji ndul’ajaun’.
Maiñ ve’eje ma namag peuk vakja riñkijiy vumjei ravu se ndubaik ndumjang leet se vumjei 18
maiñ’ 30 riñkijiy lipia 18.61%. kad-at vumjei 30 maiñ’ 40 lipia 13.59%, ravu se vumjei 60 riñkijiy
ravu lipiat 14.19% kuvu vud-ua vumang releet se nibiaik mi’iat xigui’t.
Kupu se ndunju mi’ia re se ndul’ajaun’ maiñ’ vumjei ma nabaik re leet se vumjei discapacidad
nkjai’ ve’eje “kad-ep sad-ia se mep kaung” nanji Honorable Congreso del Estado vakeje majau ma
natsjau re Consejo Tecnico de las Personas con Discapacidad, ma nabaik ne Sistema Estatal de
Asistencia Social, jui ne lutueje m ama nake’eik re políticas se ma ne’ei ma natsjau ma namaik, ma
nad-eu ma nanu peuk ma nat’ei ma nabaik ne asistencia social de jurisdicción local y los
concurrentes con la federación, ma nakjaik ne xily’ajau Ley General de Salud, Ley sobre el sistema
nacional de asistencia social Ley de Salud del Estado de San Luis Potosi maiñ re normas oficiales se
kunji skiñung vatsjau, se lutsjau ne ejecutivo del estado, re dependencias y entidades se lumei ne
administración pública se lumei ne asistencia social.
Ravu se ligyajau ma natsjau ne Consejo Técnico de las Personas con Discapacidad labap ne Sistema
Estatal de Asistencia Social, ma nakjaik nkjai ve’eje ne Ley para la Inclusión de las Personas con
Discapacidad en el Estado y Municipio de San Luis Potosí, nkjai’ ve’eje ne Articulo 46, se ve’eje’:
Articulo 46. Ne Consejo Tecnico de las Personas con Discapacidad navu liviaik ne titular Ejecutivo
del Estado, ma lavaik ne Sistema para el Desarrollo Integral de la Familia del Estado, lumei kibiei
ma nanaik, ma lasau’, ma namujult’, ma naljung maiñ’ peuk ma nat’ei ma nabut re nabaik mi’ia
kad-er se l’eje ma nabut kunji kupu’ liviei, nkjai ve’eje ne nguk’uix se vunu’ut re leet se vumjei nda
discapacidad; re se ma nabaik ravu ma nakje’eik ma nabai nda ndapa’at kupu ma nat’ei ma
nakje’eik kad-ep ma nal’eje.
Ma nal’eje’ d-euk se bai, nkjai ma nak’eje’ kanen ma natsjau ma nabut nabaik ne asistencia social
mi’ia ravu dependencias de la administración publica estatal se but sania’ nabaik re leet se vumjei
nda discapacidad kupu se va vat’ei re asistencia social, se ma nanuap manabaik majau ma natju’u
kupu ma nat’ei majau natsjau lal’ajaich’ re nabaik nkjai’ ve’eje re derechos humanos y en igualdad
de condiciones nkjai re kad-at.
Kunji vakja likjiu’un re riñja, vumjei ma nal’u’ ne INEGI lutuem San Luis Potosi, re leet se vumjei
discapacidad, kunji nama vumang:
“re se va’aung ne ninja se lumei vunu’u re leet se vumjei discapacidad, nkjai ve’eje ne censo de
población y vivienda 2020, skiñung lumei 6.1 millones leet se vumjei discapacidad re rapu 2.5
millones vumjei n’ujuñ 65 riñkijiy, 981 mil leet se vumjei 55 nama 64 riñkijiy riñkjiuk maiñ rikiant
skad-a mape’ent 57.4% mi’iat re se vumjei discapacidad ndanup ma lapa 744 mil re se vumjei 45
nama 54 riñkijiy rapu se kad-ep mape’en vumjei kusau riñkijiy.
Kum’us ma’ai ngubung limi 143 mil 861 leet se vumjei discapacidad rabe’en se lutueiñ kad-a 5.9%
mi’iat re leet se timjik kunji kupu’ liviei ne nabe’en lutueje 18 ravu vumjei nda discapacidad nkjai
ve’eje ne acuerdo se lumei ne censo 200 maiñ’ limi 335 mil 739 leet se lumei ndama’ai vumejep ne
11.9% re leet se timjik kunji kupu’ liviei ne tijiap 22 mi’ia kunji skiñung ravu se vat’ei vumja’ai.
Nkjai lumei ne Instituto Nacional de Estadistica y Geografia INEGI se su’ua lumei discapacidad
l’eje’ se sania’ limip k’ua ngunjia kad-ep ma naju’u ma naka’aut, ma nake’, se limi sad-ia’ se kad-ep
ma naju’u ma natsjau peuk se mejeu.
Ma d-ua, ma nja’au maiñ ma pu’
Ma nanu lem se vupeje ndau rak’ujuk
Ma naka’aut , ma nake’ skan’ia maiñ vanajap
Ma nama’a maiñ mal ad-ajau
Ma nad-iu’ (se vake xiki’ich se nda’u’)
Ma lava’aily, ma nateje rik’ie’ maiñ’ ma suejeñ
Ma nia maiñ ma tal’ajau
Su’is se van’eiñ kanaung se lusua’ang kanaung
Li’iajaun ma nal’eje se lutsjau ne INEGI lutsjau se vunu’u se su’ua’ kad-ep luju’u sania’ lutsjau se
lumei nda discapacidad peuk se lu’uei kad-ep luju’u sania’ ma natsjau.
Ravu se vud-ua ne censo de población y vivienda 2020 ravu se vud-ua re leetse vumjei
discapacidad y limitación en el Estado de San Luis Potosí kunji vud-ua:
Mi’iat re se vumjei discapacidad d-euk se kad-ep vutju’u sania’ ma natsjau tikji riñkjiuk maiñ’
rikiant, ranji rabe’en 51.9% maiñ’ 48.1%, kunji vakja.
Valeik leet se vumjei discapacidad vumjei valei riñkijiy vakeje kad-a 53.3%re leet se vumjei
discapacidad vumjei 60 riñkijiy. Ravu se kad-ep majau vutju’u sania ma latsjau vumjei kiñkie’ 40
nam 74 riñkijiy ravu vakeje 57.9% maiñ re se vumjei 50 nam 54 riñkijiy, kupu lichja’aut re leet se
vumjei sania ndan’em se kad-ep lunuap sania ma natsjau (9.8%)
Se l’eje re leet manaja ts’au nda ndan’eiñ kujui k’ua lanu nkjai se kad-ep mvtju’u sania ma natsjau
rapu se vumjei kad-a 40 riñkijiy, rapu se kad-ep kanen mvutju’u tikji ma natsjau vumjei 60 riñkijiy
kuts’eiñ’ nimia.
Ne OMS (2011), ne discapacidad lu’uei lu’uei ne lee, ravu lu’uei k’ua lan’eje’ su’ua’ lamei
discapacidad kupu se nama mejeu. Nanji ndan’eiñ manaja limi se ne lee nama lichjau xigui’, kupu
vakja lu’uei ne lee se nama lupa riñkijiy kujui nama ma nakeje ne ndan’eim ma namei
discapacidad.
Lukjuaik ne INEGI re kanam kum’us kunji ma’ai ngubung ravu rabe’en leet timjik leet se van’em
kanjam ranji kanam kum’us: Aquismón, Tamuín, Xilitla, Mexquitic de Carmona, Tamazunchale,
Matehuala, Rioverde, Ciudad Valles, Soledad de Graciano Sánchez y San Luis Potosí, kunji
nam’ejem rabe’en 1.9% a 27.2% (Censo 2020 de INEGI).
Re riñkijiy 2010 nama 2020 re rabe’en se kujuau 4.5% al 11.9%. pu nabaik se timjik riñkjiuk se kad-
ep mvutju’u tikji sania’ ma natsjau 2010 nama 2020 ma n’ujuñ 49.1% a 53.5%, re leet rikiuant se
kad-ep kujuau re rabe’en lun’eik rapu kupup 50.1% al 46.5%
Pu kupu liviei, niñkijiy 2020 re ngul’ajau se kad-ep mvutju’u ma natsjau re leet se vumjei
discapacidad l’eje’:
1. Ma vud-uant’ 47.0%
2. Ma nanu lem se vupeje ndau rak’ujuk 42.2%
3. Ma nad-iu’ 23.6%
4. Ma nama’a maiñ mal ad-ajau 19.3%
5. Ma lava’aily, ma nateje rik’ie’ ma suejeiñ 20.0%
6. Ma ni ama tal’u’ 15.%
Rapu su lu’uei lun’eiñ: riñkijiy vumjei re leet (30.7%), nda ndan’eiñ 38.9%, lem se kukuat (14.1%)
sania’ nich’up (12.7%).
Peuk vakja se kad-ep vutju’u: valei riñkijiy vumjei(28.8%), nda ndan’eiñ 34.7%, lem se nivijiu
(10.1%) sania’nich’up (10.6%).
Re riñkijiy vumjei lu’ei kad-ep mvutju’u ma namja’a (39.4%); ma nal’u’ (lem se beje ne xikich’
nda’u’) (52.0%) re ndan’eiñ re lu’uei lutsjap kad-er ma natju’u ma vud-uant’ ma nakjaut pu
vunjuap maiñ re njiat (37.2%); ma nanju lem se beje ndau rak’ujuk (42.0%); ma taba’aily, ma
nal’eje rik’iet, ma suejeñt (32.1%). Maiñ re se lu’ei nanji ts’au vud-ua beje lem se Rank’aiñ (33.8%)
Ma’ai ngubung limi 14 mil 514 leet se va’aut xi’iuymaiñ vumjei discapacidad, 31 mil 841 kad-ep
vutju’u tikji ma vud-uat sania’ natsjau 6.3% y el 13.8% re se va’aut xi’iuy, kunji vakja rapu se vud-ua
ndumjang re leet xi’iuik 5.1% y 12.3%, lipia.
Mi’iat re leet se vumjei nanji ndan’eiñ vumjei ranji kily’e (83.5%); nkjai ranji INSABI (39.8%), IMSS
(34.1%) e ISSSTE (6.2%). De 143 mil 861 leet se vumjei discapacidad, 23 mil 619 kad-ep vumjei ranji
ne niñkijiy 2020.
Rabe’en se vumjei disapacidad maiñ kad-ep vutju’u kily’e 23.5% y 9.6%, re se kad-ep vumjei
discapacidad 2.6%. El 11.6% re leet se kad-ep vumjei discapacidad kad-ep vumjei rik’ixt se kad-ep
nichjau re se vumjei kad-at vumjei sau’ secundaria im valeik re se kad-ep vutju’u kily’e.
Rabe’ene re se vumjei discapacidad kad-ep vutju’u ma nal’ajau kily’e 24.5% y 10.7%, ranji re kad-
ep vumjei discapacidad 6.1%. leet se kad-ep vutju’u tikji sania ma natsjau 93.2% re se vumjei
discapacidad kad-ep tichjau’ rik’ixt. re 23.0% re leetse vumjei nda discapacidad kad-ep nichjau’
rik’ixt, rabe’en re leet se kad-ep vumjei discapacidad ravu vumjei kichjau.
Mi’iat 12 vumjei discapacidad kunji kupu’ liviei (132,847 leet), sau’ 33.1% ravu se vu’ ngul’ajau
(P.E.A),bu ngul’ajau maiñ vatja’au ngul’ajau. Lavajai vi’iat P.E.A y de la P.E.A tikji’ (rabe’en re leet se
bu ngul’ajau) rikiant(62.0% y 61.8%, lipia).
Re leet se vumjei discapacidad kad-ep mvubu ngul’ajau maiñ kad-ep vatja’au ngul’ajau (leet se
kad-ep vumjei ngutajaut PNEA), vatsjau sania’ ngul’ajau kim’ijip (30.7%), kad-ep l’ajal’ajap (33.1%),
leet se ndubu ngul’ajau (14.0%), tichjau’ rik’ixt (4.9%) lixa’au vut’ujuñ (17.2%).
Re ngul’ajau me’eu vut’ujuñ re leet se vumjei discapidad lichjau se re leet kad-ep vumja’ai se sania’
vumang ma natsjau, ckjai re tijiap, rik’ip, mi’ia kad-er ma nake’ latsjap lanjuap lanu nkjai vat’ei re
leet se mep vumjei discapacidad li’iajaun ma nam’ejep nabaik se lania’at lanjeik re leetse kje’.
Ne Consejo Estatal de Población ve’eje’ “las políticas públicas vumjei ma natja’au peuk ma nat’ei
ma natsjau ma nabap ma nanjuap ma lanjeik re leet ma nabap tikji ma vud-uant nal’ajal’ajap.
Ravu se vud-ua l’eje ndunju re Consulta se ndutsjau ne Poder Legislativo rabe’en se ndutueiñ,
kupu l’eje majau re leet se vumjei Discapacidad labaik lamjang peuk vat’ei tily’ajau maiñ se se l’eje
lak’ai lal’u kupu ma nat’ei ma nanju ma nal’u’ ngumjam re leet se vumjei Discapacidad, “Modelo
Médico” se lanju na’a xily’ajau, ma nat’ei ma natsjau nda “Modelo Social” re leet se vumjei
Discapacidad rajuk tikji ma nabaik ma natsjau ma napaun se vakja ne nguk’uix. Kad-ep k’ua ma
lamjum re leet se vumjei discapacidad ndutja’au peuk ma nat’ei ma natsjau lal’u peuk vat’ei
nat’ujuñ. Limip valei ma natsjau se lani’at lanjut majau lal’u kanen mjang maiñ se kje’ kad.ep ma
nat’eiñ.
Kupu se ve’eje ma natsjau tijiap ma nanjut nkjai ndul’ueje xi’iap se ndul’ajaun, nanji Congreso del
Estado ve’eje majau ne DIF Estatal, lutueje ma natung nanu re dependencias y entidades de la
administración pública del Estado y municipios, se latsjau lanju labai skad-a lat’ei lanjut re leet se
vumjei nda discapacidad kad-ep ma nat’aiñ natsja’aun.
li’iajaun ma nal’eje re Asistencia social, kad-ep sau’ vunu’u re leet se vumjei discapacidad, maiñ
lumei ma nanut ravu se me’eu ts’au se lichjaut skad-a kje’ kupu ma ne’ei ne legislación de
asistencia social lutsjau vunu’u valei nabaik nkjai ne Procuradurías de, Protección de Niñas, Niños y
Adolescentes y Defensa de las Personas Adultas Mayores.
Maiñ ndul’eu ndunju, viñkjiu ndutsjau nam’ejep riñja se kad-ep majau lichja’aun ma nakje se ma
nal’ajaut re leet, riñja se kad-ep majau ma nakje se su’ua ma nal’ajau.
Kunji mana ma nam’ejep ne sistema Estatal de Asistencia Social, ne Instituto Potosino de la
Juventud, pu se lutueje lichjau chigui’ ngul’ajau se lutueje ma natsjau nkjai se ma nad-ajaut ma
nama’ai ndan’eiñ se vut’um ndjui, ly’ik vat’eiñ, sad-ia rama lje’eiñ, d-euk se l’eje majau ma natsjau
re ly’ik.
Kupu se mjang ma nat’ei ma nabai ne Sistemas Municipales para el Desarrollo Integral de la
Familia, ma tabaik ne Consejo Estatal de Asistencia Social, vatja’au ma nanju peuk vakja vat’ei
kaat, peuk vakja mi’ia, li’iajaun ma natsjau ma namja’ai nda chigui re kiñuy tijiap lumei kunji kupu
liviei; kupu vumjeima napeiñ leet ma tal’ajau ma nakjaik ma tabaik re Representantes Regionales
de Zona del DIF Estatal, ravu vumjei ma natsjau nui ngum’au’ statjum se vat’ei vumja’aiñ mja’au
kibiei re Ayuntamientos maiñ’ ma natsjep re Consejo Estatal de Asistencia Social a través de la
Secretaria Ejecutiva, kupu ma nat’ei ma namja’aiñ re ranju xigui’t lamei ne Sistemas Municipales
para el Desarrollo Integral de la Familia, ka nda chi kum’us lutueje.
Maiñ vud-ua vumang nanji xily’ajau, nam’ejep maiñ’ ne Comité Técnico de Adopción, lem se l’eje
liviei nda órgano colegiado de la Procuraduría de Protección de Niñas, Niños y Adolescentes se
lutueje ma nanu re leet se l’ajaun ngul’ep, jui ne lutueje ma nasep ne Procuraduría rapu majau ma
natem ne kanje jui ma nateiñ nda nguk’uix se ve’eje majau ma nabu ne ngud-uei, maiñ jui ne
majau ma nanu peuk re se vat’ei l’ajaun’ kanje’. Ne Procuraduría de Protección lutueje ma nanu re
rik’ixt re se l’ajaun kanje’, kuvu nju’u peuk vakja ligyajau kjamve latju’u laljung ne kanje’ l’ajaun’.
Kunji ne Procuraduría lichjau kamai jui ne lutueiñ ne kanje’, kad-ep limi k’ua se ma natung nanu
peuk vat’ei vatsjau Comité es un órgano colegiado de la Procuraduría de Protección, ne Secretario
Técnico se navu skad-a, ravu ve’eje ne Secretario Técnico latsjau ne Director de Asuntos Jurídicos y
Derechos Humanos del DIF Estatal.
Kupu se vat’ei kje’eik kad-ep mvunju’u re titulares de los Centros de Asistencia Social Pública kupu
se kaat re kanjet’ maiñ re ly’ik se l’ajaunt ma latsjaut l’uep (Centros de Asistencia Social Margarita
Maza de Juárez, Rosario Castellanos y Rafael Nieto), rapu re lumei ravu se l’ajaun’ ma nal’eut se
mve vajaut kan’eik, maiñ re ly’ik se l’ajaunt.
Lixa’au ve’eje vat’ejep ne kibiei pu Presidente del Patronato de la Casa Cuna Margarita Maza de
Juárez ve’eje kanui Consejería navu vum’ejep Directora General del Centro de Asistencia Social
Margarita nama kunju’ 17 ne ngum’au’pikie niñkijiy 2019, ndutsjau viñkjiu Organismo Público
Descentralizado del Ejecutivo del Estado.
Nanji ndunju maiñ napaun ngunjiune Comité nam’ejep Consejo kupu nama lichjaut Organismos
Públicos Descentralizados maiñ nanji lichjau órgano colegiado del DIF Estatal, l’eje li’iajaun’ne
Secretaría Técnica latsjau laxa’au jui ma nanu re ngk’uix vateiñ re se vatja’au kanje’ ma natsjaut
ngul’uep; kunji manu ravu se kutap ndul’ueje’, majau ma natsjau ma nanju re ngk’uix se vat’ei
l’ajaun’ kanje’.
Statjum mu numejem’ peuk me’ei matse, ma naljung, ma natsjau re derechos humanos ravu
vumjei ma nanju mi’ia re instituciones y organismos se lutuejet ma nabut Asistencia Social mi’iat
re leet se ma nakje’ sania limip, kupu ma nat’ei ma nanju re kal’ajal’ajap rapu lemmajau latsjau re
ngul’ajap, ma napup ne Sistema Estatal o Municipal DIF maiñ lixa’au instituciones y dependencias
de Gobierno del Estado, se nanji niñja nju’u Asistencia Social, kupu ma ne’ei ma namap majau
lanju su’us’ lee se vake’.
ÚNICO. Se EXPIDE la Ley de Asistencia Social para el Estado y Municipios de San Luis Potosí, para
quedar como sigue
TÍTULO PRIMERO DE LA ASISTENCIA SOCIAL
Capítulo I
Disposiciones Generales
Kutap articulo 1º nanji xily’ajau mi’iat lutuejet maiñ mi’iat li’iajam, maiñ lumei peuk ve’ejei ma nat’ei
ma natsjau ne Sistema Estatal de Asistencia Social, se vupa’aik lutsjau kanen se kje’ re se vu’ust.
Nanji sistema ma tabaik re Ejecutivo del Estado, mi’ia re entidades maiñ re se ljung mi’ia kad-er se
vumjei kje’ re DIF se liviai kanam kum’us maiñ re se tikji tibiei se lumei ne directorio se kunji ma’ai
ngubung lumei nduvut rik’ixt ne dif Estatal.
Kanui Articulo 2º. Ne Ejecutivo del Estado, re kanam kum’us se nju’u kanen limip re leet rajuk ma
natsjau kanen se latju’u lat’ei labaik re se kje’ nabaik nkjai ravu se valjaiñ tikji, se kad-ep mvuljunt,
kad-ep vajaut re kanjam, kad-ep vumjei nabaik, nkjai se rajuk vat’ei kaat sekad-ep mvutju’u tikji ma
tajung rapu se kje’ nabaik ma natju’u ma kue’e majau ma lakat.
Kanju’ articulo 3º. Se ma nanju peuk ma nat’ei kue’e ma natsjau nanji xily’ajau ma natsjau:
I. AGEB: Áreas Geoestadísticas Básicas;
II. Ajustes razonables: Ravu se viñkjiu ma natsjau ma nakje’ se kad-ep sania se mep mvajau ma
natsjau, se sania’ lichjau ma nake’, se lanju re leet se vumjei discapacidad majau lanjut, skad-a
lat’ei lanjut, mia re derechos humanos y libertades fundamentales;
III. Asistencia social: mi’ia kad-er se ma natsjau ma nalei ravu se majau vatsjau bio-psico-sociales re
leet se navu vakja kje’;
IV. Centros de Asistencia Social: kupu se kaat, tiji re Instituciones privadas y/o organizaciones de la
sociedad civil.
V. DIF Estatal: El Sistema para el Desarrollo Integral de la Familia del Estado; VI. DIF Municipal: El
Sistema Municipal para el Desarrollo Integral de la Familia;
VII. Directorio Nacional: Directorio Nacional de Instituciones de Asistencia Pública y Privada;
VIII. Instituciones de asistencia social pública: vumjei valei ma natsjau nabut nabaik bio-psico-
sociales se lanju majau latsjau labut re derechos humanos re leet se kaat ma nal’ajaich’ asistencia
social, se lutsjau kunji kupu’ liviei;
IX. Institución de asistencia social privada: ravu se vatsjau re sectores social y privado, maiñ re
organizaciones de la sociedad civil se kad-ep mval’eje ma nal’ei sania kibiei vumjei, se vumjei
kibiep ma nabap ma nabut kanen se kje ma namjei bio-psico-sociales se lania’at lal’ajaich majau re
derechos humanos re leet se kje’ma nal’ajaich la asistencia social;
X. Procuraduría de la Defensa de las Personas Adultos Mayores: La Procuraduría de la Defensa de
las Personas Adultas Mayores, y
XI. Procuraduría de Protección: La Procuraduría de Protección de Niñas, Niños y Adolescente.
ARTÍCULO 4°. Serán sujetas a la asistencia social las personas con discapacidad que tengan
deficiencias físicas, mentales, intelectuales o sensoriales a largo plazo que, al interactuar con
diversas barreras, puedan impedir su participación plena y efectiva en la sociedad, en igualdad de
condiciones con las demás.
ARTÍCULO 4°. Ma natsjau nkjai ve’eje ne asistencia social re leet se vumjei discapacidad se kad-ep
skad-a vakja ngunjiat, kanjam, se kad-ep mvats’au’ ngunjiat se va ma tal’a’au, se ma nanju valei
vat’ei vumja’ai, lani’at lamai peuk se ma ne’ei ma namaik se ma ne’ei ma lavejeu, nkjai re kad-at.
ARTÍCULO 5°. Kupu se vat’ei nju’ut re se limip vakja l’u’up ne Ejecutivo del Estado, re kanam kum’us
mi’ia re se vatsjau tijiap se nju’ut ljast, ba’ap, tsjap majau ma nat’ei ma lakat nkjai kunji vud-ua
vumang maiñ re organizaciones se lumei ne sociedad civil lumei ma natsjau, ma namja’ai, ma naljung
ma nabap ma nabut nabaik ma naka’aut ngunjiat, ravu ma nal’u ma namjang tikji kunet kujui ma
natju’u ma nal’u re leet se kje’asistencia social nlkjai kunji ve’eje:
I. Ma natsjep peuk mane’ei ma lavejeu bio-psico-social ma vad-iut’ majau ravu se nju’ut
kupu ma nat’ei ma namja’ai sania’ maljus ma latsjau, ma nat’ux natsjap, ma natsjap
peuk ma nat’ei lakat mi’ia kad-er se ma namaik majau ma lakat kad-ep ma nakje nabaik.
II. Ma natsjap kiñkie’ tanjiat peuk ma nat’ei ma lakat ma latset kad-ep ma tatsja’au re
tanjiat.
III. Ma namja’ai se vut’ux vatsjap re tanjiat ma natsjep peuk ma nat’ei ma lakat ma tabeik
kad-ep ma namjei riñja maiñ ma latset peuk se vakjat se rikiant maiñ riñkjiuk skad-a
lat’ei latset kupu lat’ei majau lakat.
IV. Ma natja’au peuk ma nat’ei ma namja’ai se ma natju’ut sad-ia ma nakje’ se lun’eiñ.
V. Ma natsjep peuk ma nat’ei majau ma lakat naljung nda xigui’ lee, kupu ma nal’u peuk
lu’uei mejeu nda lee lichjau xigui’, maiñ ma natsjep puek ma nat’ei nanju se limi
ndan’eiñ se latsjap sania’ lats’up statjum lame nda discapacidad peuk ma ne’ei ma
latung ma lava’aiñ.
I. Ma natsjep peuk ma nat’ei ma lakat skad-a tam’ujuly’ su’ua se lumei discapacidad.
II. Ma natsjep peuk ma nat’ei ma latset ma natse ne manup ne lee.
III. Ma natsjap natsjep peuk ma nat’ei ma suejeiñ re leet se limip nabaik.
IV. Ma natsjap peuk ma nat’ei nanju se tibia’aiñ nkjai ve’eje ne Ley Estatal de Salud.
V. Ma natsjep peuk ma nat’ei nal’u’, ma natsjau kanen se manei vake’ lal’eu ma tabaik
tichjau’au tijiap nkjai ne unidad Estatal maiñ re unidades municipales se lumei ne
protección civil.
VI. Ma natja’au peuk ma nat’ei ma tabaik re comisión estatal de derechos humanos ma
natsjap lamjei peuk ma nat’ei ma natse rapu se viñkjiu vatsjau re leet se me’eu ts’au
maiñ re se vut’ux vatsjap.
VI. Ma natsjau natsjep peuk vakjat re leet se kje’ asistencia social
VII. Ma natsjep peuk ma nat’ei ma latset ma natse ne manup ne lee.
VIII. Ma natsjap natsjep peuk ma nat’ei ma suejeiñ re leet se limip nabaik.
IX. Ma natsja’p peuk ma nat’ei nanju se tibia’aiñ nkjai ve’eje ne Ley Estatal de Salud kunji
kupu’ ma’ai ngubung.
X. Ma natsjep peuk ma nat’ei nal’u’, ma natsjau kanen se manei vake’ lal’eu ma tabaik
tichjau’au tijiap nkjai ne unidad Estatal maiñ re unidades municipales se lumei ne
protección civil.
XI. Ma natja’au peuk ma nat’ei ma tabaik re comisión estatal de derechos humanos ma
natsjap lamjei peuk ma nat’ei ma natse rapu se viñkjiu vatsjau re leet se me’eu ts’au
maiñ re se vut’ux vatsjap.
XII. Peuk ma nat’ei ma naljung kupu nju’ut re ly’ik riñkjiuk maiñ rikiant, kad-iut, xigui’t se
valjaiñ.
XIII. Se ma natsjep peuk vakja re tanjiat maiñ re se ma nabap.
XIV. Kupu se nju’ut tsjap sania’ ma natsjau limip sania’ ma nabap ma naka’aut ngunjia maiñ’
kje’ asistencia social.
XV. Pu se ma nat’ei ma natsjap peuk ma nat’ei ma naljung su’us se limipma nabap ma
naka’aut ngunjia se kad-ep luju’u;
XVI. Peuk ma nat’ei ma natsjau ma nanjut re se vut’ux vatsjap pu tijiap se lutuejet ma nanjut.
XVII. Peuk ma nat’ei ma natsjau ngk’uix se mjang ma nal’ajaun nda kanje, nda ly’iy, nda ly’iy
mandai se naljaiñ liji.
XVIII. Pu ly’ik se nju’u maat lixa’au kupu se kad-ep vu’ust re xigui’t se sania’ maljus ma
nat’ujuñ.
XIX. Kupu se ma nat’ei natsjau nabut ravu se kje’ re leet ma nabut ne asistencia social.
XX. Peuk ma nat’ei ma nal’ajaich nda ngul’uep, peuk vakja se lutueje nda ly’iy ndjui maiñ
kiang, kad-iu’ se kaat peuk se vani’at l’ajaxt, limi peuk vat’ei ma natsjep.
XXI. Peuk ma nat’ei ma naljunt ma nanju peuk ma nat’ei nal’et rich’ijiñ ma natja’au peuk ma
nat’ei nanjunt re se tipiñ ma nabap re kad-ep ma nal’eut rapu se liviei re kupu ma nanju
natjeun maiñ ma natsjaut’.
XXII. Peuk ma nat’ei ma namjang ma nabap re ly’it kum’us peuk se limi maljus kupu se
kuba’au lijaiñ ly’it kum’us kujai ve’eje ne consejo nacional de población se vñkjiu
ndutsjau.
XXIII. Ma nabut re lyi xigui’t se vat’aiñ ma namjei peuk ma lakat ma nal’ent sad-ia majau’, ma
nanjaung sad-ia se majau rajuk ma nanjaung, ma nabut rik’iet, ma nanju kad-e, ma
natsjap sania ma natsjau maiñ sania’ ngul’ajau ma natjap latsjau.
XXIV. Ma natsjep peuk vakja ma nabap se sania’ lats’up.
XXV. Mi’ia re se latsjau’aun li’iajaun ma natjau re bio-psico-social se limip ma nam’ujult
rekad-at.
Articulo 6º. Re leet se ma namjei nanji nabaik ma nania’at nal’ajaich snake’et majau ma nanjut ma
natset, kupu ma nat’ei re se lutuejet ma nanjut, ma natset peuk vakjat maiñ peuk ma nat’ei ma
naljunt; vumjei ma nal’ajast kad-ep ma nat’ux natsjap xi’iap se:
I. Se lumei sania’ discapacidad se sania’ vake’;
II. Sania’a maljus lu’ujuñ bio-psico-social;
a) Ly’ik riñkjiuk maiñ rikiant, kad-iut l’uep kal’ajal’ajap se vud-uant.
b) Re se kat kily’i kum’us lijiai re se kat peuk se kad-ep ma nania’at majau lakat lem
sad-ia ma lamep.
c) Re leet se sania’ maljus nimi ndut’ujuñ
d) Ly’ik riñkjiuk maiñ’rikiuant se sania niñja vumjei;
III. Rapu se naljaiñ ndut’aiñ se maljus vupe ne bio-psico-social:
a) Ly’ik riñkjiuk, rikiant maiñ kad-iut
b) Re riñkjiuk
c) Re lyi xigui’t
d) Re lun’eiñ maljus ndan’em, maiñ ne lee se mejeu vutung.
IV. Se kad-ep majau mvumejeu.
a) Ly’ik riñkjiuk, rikiant maiñ kad-iut
1. Leet se vud-uant re se baik mat tueiñ
2. Re se lunjieun
3. D-euk se vun’ujup sania’ ngul’ajau vatsjau.
4. Se kaat ngulja’au
5. Se l’ajal’ajap sania’ lania’at lats’up
6. L’uep re kal’ajal’ajap se vud-uat
7. L’uep re let, riñkjiuk se matseu’t se kad-ep vumjei tanjiat laljunt.
8. Re se vumjei kusau 12 riñkijiy se sania niñja ndumei nkjai ve’eje ne xily’ajau se snake’et
manaja vat’ejep.
9. Leet se vumjei desnutrición
b) Riñkjiuk
1. Pimiejet, tse’ei kanje’ majau ma naljunt re ly’ik se vumjei l’uep riñkjiuk se
tikji l’junt l’ep se kad-ep xigui’t va se vumjei sania’ discapacidad.
2. Se vat’aiñ
3. Se vut’ux vatsjap kujui kad-ep vutju’u tikji sania’ ma natsjau majau la lakat.
4. Se sania’ bai lustjau nkjai li’iei’.
c) Re lyi xigui’t vut’ux vatsjap se sania’ van’ajap lutsjau, vat’ejep kad-ep lumei, sania
se lustjau me’eu lu’ujuñ.
d) Re leet se kad-ep vumjei peuk ma lakat
e) Re tanjiat se kad-ep vumjei kim’ijip se kad-ep vutju’u majau ma lakat maiñ vumjeik
ly’ik, su’ua se lumei discapacidad, ly xigui’t.
V. Re se vumjei sania se lem vut’uju’ut kad-ep mvania’at ma naljaiñ se matseuk peuk se nabap
laljaiñ se kad-ep mvatset re se kupu lutuejet ma nanjut.
VI. Re se vut’ux vatsjap kim’ijip
Articulo 7º. Lutueje ne Sistema Estatal de Asistencia Social vupai ne DIF estatal ma natja’au peuk
ma nat’ei ma natsjau, ma tabaik, ma naljung peuk ma nat’ei ma natsjau re ngul’ajap nkjai se vumjei
ma nat’ei ve’eje ne federación de conformidad con la Ley General de Salud, Ley sobre el Sistema
Nacional de Asistencia Social, Ley Estatal de Salud kunji kupu’ ma’ai ngubung, las Normas Oficiales
Mexicanas maiñ mi’ia re se lutueje ma natsjau.
Articulo 8º. Re servicios de asistencia social se vunu’u re kily’e se nju’u ne sistema estatal de
asistencia social rapu ma natsjau nkjai ve’eje ne leyes estatales aplicables maiñ re se ndutsjau k’ua
ma naku’uts re l’us kily’e kunji kupu’ liviei.
Capitulo 11
Del sistema estatal de asistencia social
Ne sitema kunji kupu’ liviei se but nabaik
Articulo 9º. Ne Sistema Estatal de Asistencia Social ma latsjau ne Ejecutivo del Estado, re
tijiap lutueje liviai maiñ ne administradcion publica se likiu’uts re asistencia social re DIF
kanam kum’us, maiñ mi’ia re tijap se nanji ngul’ajau vatsjau se vud-ua keich ne nguk’ui ne
DIF Estatal maiñ re tijiap lumei Asistencia Social nkjai ve’eje ne legislación se vatsjau.
Re dependencias y entidades se lumei ne administración se lichjau ne sistema:
I) La secretaria de desarrollo social y regional.
II) Ne secretaria de finanzas
III) Ne se vunu’u kichjau’
IV) Re se vuput kily’e
V) Vut kily’e;
VI) Ne DIF estatal;
VII) Ne consejos técnico de adopciones
VIII) Ne consejo técnico de las personas con discapacidad
IX) Ne fiscalía general
X) Ne centro de justicia se vumjei re riñkjiuk;
XI)
XII) Ne coordinación Estatal de protección civil
XIII. La Delegación Estatal del Instituto Nacional de las Personas Adultas Mayores;
XIV. El Instituto de las Mujeres;
XV. El Instituto Potosino de la Juventud;
XVI. El Instituto de Migración y Enlace Internacional del Estado, y
XVII. El Instituto de Desarrollo Humano y Social de los Pueblos y Comunidades Indígenas.
Re se ma la’aiñ re Dependencias maiñ entidades de administración publica lem ma natsjau
ravu se lutueje ma natsjau nkjai’ ve’eje ne Sistema Estatal ne Sistencia Social.
Ne Secretaria Técnica del Consejo Estatal de Asistencia Social ma natung ma nanu ravu se
ma natsjau re dependencias y entidades de la administración pública se lutueje ranji kily’e
me’ets.
Articulo 10. Re se lutuejet ne Sistema se ma nabaik ma natsjau.
I) Ma nakje’eik peuk ma nat’ei mi’ia se ma nakje’ peuk ma natsjau ma natjaich maiñ
peuk ma natsjau.
II) Ma namja’ai namjang kanen ma natju’u ma natsjau majau ma nju’a k’ua se vake’
ma nabap.
III) Ma nabaik ma naljung natsjau kanen se rajuk lutuejet ma natsjau ma nabaik
IV) Ma namja’ai peuk se ma nat’ei ma natsjau rapu se lutuejet ma nabaik.
V) Ma natsjau tabaik ma nanjut re leet se majau ma nabut re asistencia social.
Articulo 11º. Ne sistema de asistencia social ma namei se ma nania’at ma namaik nda consejo de
asistencia social jui ma namang peuk ma nat’ei ma nabaik.
Articulo 12º.- Ne consejo Estatal de Asistencia social se ma nam’ejep:
I. Nda Secretaria Ejecutiva, se ma natajaich ma nakajai ne lee se mejeu lumei kibiei ne
Direccion General del DIF Estatal navu lutueje ma natsjau ne Reglamento para la Operación
del Consejo Estatal.
II. Kanju’ leet se lutuejet ma namang ngumjam re sistemas se liviai kanam kum’us DIF ka nda
se lutueje nda vaka’ang liviai ravu l’eje regiones lumei kanju’ kunji kum’us ma’ai ngubung,
nui ngum’au’ statjum se ndut’ei ndul’ajaich kibiei re Ayuntamientos ravu vumjei ma natsjep
re coordinador regional ne DIF Estatal se lutueje ne Secretaria Ejecutiva se nanji consejo
kiñkie’ kad-a kik’iai kunju, mape’en ne kunju se ndutsjau likiajai ne niñja.
III. Nda se ma namang ngumjam re ravu instituciones de Asistencia Social Privada, se nduljuts’
nguk’uix pu DIF liviai kunji kupu’ maiñ’
IV. Nda se ma’ai lichjau chigui’ lutueje pu dependencias Estatales Integrantes del Sistema.
Re mja’au kibiei ne Consejo Estatal de Asistencia Social jui ma namai ma nake’eik re se ma tabaik.
Articulo 13. Ne Sistema Integral dela Familia liviai kunji kupu’, navu mi’iat ma natju’u ma nakje’
lixa’au ne Poder Ejecutivo del Estado, jui liji liviei, lumei kanen ma nake’ masa’au liviaik ne oficina
del Gobierno de Estado, nanji Sistema ne lu’uei lutsjau ravu kad-at ma nabaik kunji kupu’ liviei.
Articulo 14. Ne DIF Estatal ma namei ranji kibiei:
I. Ma namai re se ma nat’ei ma napup ma tabaik ma natsjau re nabaik rapu instituciones se
mi’iat nju’ut maiñ re se meje’eu mi’ia rapu se vatsjau nju’ut re leet.
II. Ma natsjau ne ndad-eung re se ma natsjau ne integración social re leet se ba’ap maiñ kupu
se ma ne’ei ma nanuap ma nateik kanen nabaik vut.
III. Ma namaik ma natsjau re instituciones publicas y privadas se ma nat’ei ma nam’ujult nanjut
maiñ ma nanuap ma natsjau napaiñ ne nabaik.
IV. Ma natja’au kad-er se li’iajaun ma nabap re Asistencia Social maiñ re se ma natung nanu
lania’at majau latsjau.
V. Ma naljung nanju majau latsjau nanji xily’ajau.
VI. Ma natsjau ma natja’au ma nabaik nanju peuk vumjei ma nat’ei majau natsjau nanji
asistencia social;
VII. Ma natsjau tatsjau majau latju’u re leet se lutuejet ma nal’ajal’ajap nanjut leet.
VIII. Ma natsjau peuk majau lat’ei latsjau re ngul’ajau.
IX. Ma natja’au valeima ma nak’eje kanen ma nakje
X. Ma nabut tameiñ se ma nakje’ maiñ ma nabaik natsjap ma nal’ajam lixa’au nabaik ma
namut instituciones nkjai vud-ua ve’eje ne disponibilidad presupuestaria del organismo
estatal.
XI. Ma natsjau latsjeiñ re asistencia social se ma namap re ly’ik rikiant maiñ riñkjiuk, kad-iut,
riñkjiuk, lyi xigui’t se kad-ep vajaut.
XII. Ma latsjaut xigui’t, se mjang ma nal’ajaun ma natsjau rapu se lixa’au kupu’ vatsjau nkjai
ve’eje ne convención sobre protección de los derechos de menores kupu ma nat’ei natsjau
ma najunt re ly’ik nkjai ve’eje maiñ ne código familiar se limi kunji kum’us ma’ai ngubung.
XIII. Ma natsjau ma naljun re leet se vumjei ndan’eiñ se mep vutrju’u ma laka’aut peuk se kad-
ep timjik kad-et.
XIV. Ma nabu ne se lumei discapacidad nda nguk’uix lamei snake’eik se ve’eje lumei
discapacidad kupu ma nat’ei nabap nup lujue’ei lipia peuk se sad-ia ma neje’eu maiñ ma
nabap nabu sad-ia se kupu lu’uei limip.
XV. Ma nanjut, natsjap maiñ ma natsjep re leet se tipiñ se l’ajaun peuk vakja rapu asistencia
social:
XVI. Ma natsjau skad-a ma nat’ei ma nakje’eik kad-er ma natsjau ne asistencia social;
XVII. Ma natsjau ma nanju re Programa Estatal de Asistencia Social maiñ lem ka nda niñkijiy ma
nateim ne junta directiva ravu se ndutsjau.
XVIII. Ma tabaik ma nakjai ma natsjau ne sistema único de información en materia de asistencia
social.
XIX. Ma nateing nk’uix se majau nju’u ne ngul’ajap ma natja’au nabaik se latsjau re majau latsjau
re ngul’ajap ne asistencia social
XX. Ma nanuap, nal’ets nguk’uix, ma naljung re l’us nkjai ve’eje’ ne xily’ajau se vumang peuk
ma nat’ei nanjut re centros de asistencia social maiñ lixa’au instituciones de asistencia
social nkjai ve’eje ne xily’ajau se vud-ua vumang peuk ma nat’ei natsjau re nabaik.
XXI. Ma natsjep peuk ma nama re se ma nakje ndubut re asistencia social se ma natein re
dependencias y entidades del gobierno federal maiñ’ estatal;
XXII. Ma nabeje, ma naljung maiñ ma natsjau nal’ets ngk’uix kusaut leet vumjei discapacidad
kunji kupu’ livieinkjai vakja ne sistema estatal se lumei re leet se vumjei discapacidad.
XXIII. Ma natsjep re se lutuejet ma nabut kily’e kuji ma’ai ngubung nkjai rajuk se lutuejet ma
naljung re nabaik mi’iat lutuejet kunji kupu’ liviei, re nabaik limi ma nabut re se me’eu
vut’ujuñ kupu ma nat’ei ma tal’ajau ma nakjaik;
XXIV. Ma natsjap re kal’ajal’ajap se ma lakat namja’au kibiei ne DIF se limi ne kanam kum’us se
ma nat’ei ma nabaik se ma nabut kupu se rajuk tibiei maiñ vumjei ma nabut nabap re se
kje sania’ niñja vumjei.
XXV. Ma lan’ujuñ ma nanju peuk vat’ei vatsjau n nguljau se vat’ei nju’ut lun’eiñ tsjap ma naka’aut
njiat, kupu ma nat’ei ma nanju se mve vatse re snake’et se vumjei re leet lun’eiñ maiñ se
sania’ tsa’u, se lanju kad-ep mvatse ravu se ve’eje ne ordenamiento.
XXVI. Ma nateiñ ne ministerio publico kad-er se rajuk ndunju kupu ma nat’ei ma naljung natse re
snake’et re tanjiat.
XXVII. Ma nabap ma natsjep ma tam’uju nanju re xily’ajau se vujei ma nal’u re ly’ik riñkjiuk maiñ
rikiant, kad-iut, lyi xigui’t, leet se kje’ asistencia social, ly’ik se vumjei l’uep maiñ riñkjiuk se
vumjeik ly’ik tikji, leet se mep mvumjei peuk ma lakat, xi’iuk se vud-uat, mi’iat re leet se
kad-ep mvutju’u majau ma lakat nal’ajaich’ re xikji’it lutuejet.
XXVIII. Ma nabaik, ma natsjau re seli’iajam re ly’ik riñkjiuk, rikiant maiñ kad-iut ma nanju latsjau re
se ve’eje ne xily’ajau ndake’et re lyi’k riñkjiuk maiñ ly’ik rikiant maiñ re kad-iut vu’ust kunji
kupu’ ma’ai ngubung.
XXIX. Ma nabap re xigui’t se vumjei kibiei se nju’u kichjau’ se ma nat’ei ma nabap ma nabut
kichjau’ se rajuk latju’u’ nkjai ve’eje ne articulo 45 se vud-ua ne xily’ajau kichjau kupu kupu’
liviei.
XXX. Ma tabaik ma natsjau ne directorio nacional se lumei re instituciones se but asistencia
social publica maiñ privada se vatsjau nanji DIF Nacional;
XXXI. Ma namjang ne directorio nacional ma nakje’ riñja majau lal’u mi’ia kanen se k’ua majau
ma nad-iu’;
XXXII. Ma natsjau tijiap se ma se lania’at labut asistencia social, maiñ mi’ia kad-er se vumjei ma
natsjau nabaik;
XXXIII. Ma natsjau kad-a n’ujuñ telgya m’au’ peuk se ma naju’u ma na’ujuñ main ne pagina de
internet se lumei ne secretaria de salud mi’ia re se lichjau kunji kupu skiñung maiñ lixa’au
mbu’ kunji liviai ma’aingubung re asistencia social, maiñ mi’ia kad-er se limi.
XXXIV. Ma namjang mi’ia re se lutuejet ma nabaik re instituciones de asistencia privada maiñ
vumjei ma namjang d-euk re but nabaik.
XXXV. Ma naljung ma nan re tijiap se kunji liviei nne administración publica del estado maiñ re
kanam kum’us vatsjau ravu se ma namap re leet ma namjei re derechos humanos maiñ re
leet se vumjei discapacidad.
XXXVI. Ma namjang re rabe’en se ma nateiñ ne sistema único de información en materia de
asistencia social kupu se ma nat’ei ma natsjau nabaik ma namja’ai.
XXXVII. Ma nat’ujuñ riñja se majau ma natsjau kad-abio-psico-social re leet se l’ajaich’ asistencia se
ma nat’ei ma namja’ai sania’ maljus lich’up sad-ia se lustjau vake’ asistencia social;
XXXVIII. Ma nat’ujuñ niñja se majau ma namjei kad-a maja ubio-psico-social re leet se l’ajaich’
asistencia social se lania’at lamja’ai sania’ maljus lich’up se lani’iat lake’ ra’a nabaik;
XXXIX. Mi’ia re se kje majau latsjau ra’a servicios asistenciales.
ARTICULO 15. Kupu se ma nat’ei ma naljunt ma nabaik kupu se ma nat’ei ma natsjau, ne DIF estatal
ma tabaik re dependencias y entidades se lumei ne chigui’ kamajaiñ kunji ma’ai ngubung maiñ re
kanam kum’us nkjai peuk se vupai ma nat’ei re xily’ajau,
ARTICULO 16. Se ma nat’ei ma najut ma nabap lakja’aut njiat re leet se vumjei nda discapacidad,
navu ma natsjau ne DIF kunji kupu liviei, ma na’ujuñ re dirección de integración social se vumjei re
leet se vumjei discapacidad, navu ma ne’ei ma tabaik ma natsjau rapu se ve’eje ne xily’ajau se vupai
ma nam’ujult re leet se vumjei discapacidad kunji kupu’ liviei maiñ re kanam kum’us, nanji xily’ajau,
peuk se ma nat’ei nakju’uts, re normas oficiales mexicanas mi’ia kad-er se bai ma natsjau re nabaik
se ma namap ne DIF estatal ma namut re se vumjei discapacidad ma namap ne kichjau’ especial.
ARTICULO 17. Ne DIF kunji kupu’ liviei manakeje ma nama’ai peuk se ma nat’ei ma tabaik ma natsjap
ma nakja’aut njiap re lun’eiñ maiñ ne asistencia social se lutsjau maiñ re se vubajap peuk ma lakat
ne sector salud, re instituciones de asistencia privada.
ARTICULO 18. Ma nat’ei ma nabut re nabaik pu leet re asistencia social se ve’eje nanji xily’ajau,
ne DIF kunji kupu liviei ma namei tijiap se mi’iat lania’at lakje’ ravu vumjei:
I. Peuk ma lakat re ly’ik riñkjiuk maiñ ly’ik rikiant, kad-iut, lyi xigui’t se me’eu ts’au kupu
ranji ma natsjap;
a) Re rich’ejeiñ se ma nal’ent kad-ep lumei valei vakja ku’uaus
b) Peuk ma nat’ei ma taljung
c) Se vat’ei kichjau nkjai re ly’ik riñkjiuk, ly’ik rikiant maiñ’ kad-iut
d) Se ma natsjau viñkjiu kichjau ma natsjau ma lamjent
e) Se ma natsja’p ma nal’ajal’ajap kupu ma nat’ei ma latsjaut vajaut leet.
f) Re kad-et ma nal’eut ma nanjut se mve taba’aiñ.
g) Ma nabap natsjep xily’ajau;
II. Re kul’us se ma lakat se vumjei discapacidad maiñ kupu se ndut’ei nduk’uet nal’ajaich’
majau nabaik re ly’ik riñkjiuk, rikiuant maiñ’ kad-iut
III. Re riñja ma nakju’uts ma nanju se tibiaik xigui’t kagu’ts riñja kupu ma namjei tijiap se
ma tabaik re centros de investigación se tikji tibiei se mi’at vakejet maiñ re se kad-ep
mi’iat lutuejet.
IV. Se ma nabak nakja’aut ngunjiat re se vumjei nda discapacidad.
ARTICULO 19. Ne DIF kunji kupu liviei lutueje ma nanu re tijiap se but nabaik nkjai ve’eje nanji
xily’ajau, rapu se bai ma nakju’uts, re Normas Oficiales Mexicanas, mi’ia kad-er se vud-ua lumei re
xily’ajau.
Maiñ jui ma nanu, ma natung majau latsjau re ngul’ajau se vatsjap but re servicio de asistencia social
se vumjei ma natsjau re instituciones se na’a ndavai publica y privada nkjai ve’eje ne ley General de
salud, nanji vud-ua vumang maiñ kad-er se ve’eje re kily’e kutap vud-ua.
ARTICULO 20. Se mjang ma nabaik ma naljung kad-er se li’iajam re ly’ik riñkjiuk maiñ rikiant, kad-
iut, se be k’ua ma natast se kupu kaat re tijiap se na’a ndavai, ne DIF kunji kupu’ liviei, liviai ne comité
técnico se vumjei re ly’ik riñkjiuk, rikiant maiñ kad-iut jui ma nama’ai ne comité técnico se ma
nanuap re leet ma naljats nda kanje’ navu lumei nakju’ust ne xily’ajau limi.
ARTICULO 21. Ne comité técnico se vunu’u se l’ajaun nda kanje’ kunji ma le’einanu ne sistema
integral de la familia se kunju ma’ai:
I. Titular de la Junta Directiva del DIF Estatal; presidencia Honoraria
II. Titular de la Direccion General del DIF Estatal: Presidencia Ejecutiva
III. Titular de la dirercion de asuntos jurídicos y derechos humanos del DIF Estatal, como
secretaria técnica.
IV. Primera Consejeria Titular de la procuraduría de protección de niñas, niños y adolecentes;
V. Segunda Consejeria: Dirección General del Centro de Asistencia Social Margarita Maza de
Juárez;
VI. Tercera Consejeria: Dirección General del Centro de Asistencia Social Rosario Castellanos;
VII. Cuarta Consejería: Dirección General del Centro de Asistencia Social Rafael Nieto;
VIII. Quinta Consejeria: Titular del área de Gestión y Participación Social del DIF Estatal, y
IX. Sexta Consejería: Dirección de Integración Social de Personas con Discapacidad del DIF
Estatal
Se lumei ne kibiei ne consejo técnico de adopción kad-ep ma natajaich kanen ma namjang ma
nal’eing, re se ma namjei kibiei ma natju’u’ ma namjei ngumjam maiñ ma natju’u’ ma nak’eje su’ua
se vakejep ra’uat se skad-a la’ei lalejeiñ se ndul’ueje ma namja’ai kujui ne Presidencia Honoraria ma
naju’u ma namang neuk vakejep’ na’ua.
Se majau ma natsjau ne ngutajau ne consejo técnico de adopciones, ma namai ne tutular de la
secretaria técnica, lania’at ma nal’ejel re se ma nat’ei ma tapeiñ re se vumjeik ljunt re kanjet riñkjiuk,
maiñ rikiant ravu ma nal’ejelt ma nal’u re riñja se vumjei re se l’ajaun kanjet ma natsjaut ngul’uep.
ARTICULO 22. Re se lutueje ma natsjau ne consejo técnico de Adopciones kunji vud-ua vumang:
I. Skad-a ma nat’ei natsjau re nabaik se limi ma nal’ajaun ma nad-iu’ nda kanje, skad-a mane’ei
ma natsjau kunji kupu’ liviei, kupu ma nat’ei kunjui mi’ia re l’us limi skad-a lat’ei latsjau nanji
nabaik.
II. Ma nakje’eik ma namjei d-euk se ma nal’ajaun se ma natju’u’ ma nal’ajaun’ kanje’ ma
natsjau ngul’uep.
III. Ma natsjau kanen se bai ma natsjau re se bai ravu ma natsjau vumjei ma tabaik re xigui’t se
mja’au kibiei.
IV. Ma natsjau lem viñkjiu re ngk’uix se vumjei l’ets lju’p re se vumjeik kanjet riñkjiuk, rikiant
maiñ ly’ik se lania’at ma nal’ajaun ma natsjaut l’uep;
V. Ma nakje’eik re se latju’u latsjau lanjut se mve latju’u lal’a’ap nda kanje ma nad-iu’;
VI. Ma natsjep re leet li’iajaun m anal’ajaun nda kanje kiuang, ndjui maiñ ly’i ma nad-iu’
VII. Ma nal’ajaich’ re ngk’uix se vateiñ re vatja’au kanje.
VIII. Ma namei re rik’ixt re kanjet riñkjiuk maiñ rikiant lem majau matsjau, maiñ
IX. Mi’ia re se lal’eje vumjei namje re xily’ajau se lunuap l’ajaun kanje’.
ARTICULO 23. Ne DIF kunji liviei ma natsjau nabaik kupu ma ne’ei ma naljun re se kje’ nabaik, mi’iat
re leet, tanjiat se kad-ep mvumjei peuk ma lakat, ravu ma natsjap peuk ma nat’ei ma nal’ajal’ajap
maiñ peuk ma nat’ei ma naljung rapu lutuejet.
Re se ma tabaik nabut nabaik ravu vud-ua kutap vumang nanji nguk’uix, kupu vumang neuk niñja
ma nakju’uts kiñkie’ ne DIF kunji kupu’ liviai.
ARTICULO 24. Xi’iap se sania’ maljus lat’ujuñ se latsjap, ne DIF kunji kupu liviei, jui kad-ep li’iajam
kanen ma namjang lixa’au Instituciones, ma tabaik re Coordinacion Estatales maiñ re coordinaciones
se limi re kanam kum’us se lutuejet ma najunt re leet, rajuk ma natja’au peuk ma nat’ei ma nabaik
ne se me’eu lu’ujuñ.
ARTICULO 25. Ma tatsjau, ma najau’ ne despacho se vajaich re riñja, ne DIF kunji kupu’ liviei ma
nameik regyen se ma na’ujum niñja:
I. Kad-a junta Directiva
II. Nda chigui’ mi’ia lutueje ma nanu
ARTICULO 26. Ne Junta Directiva ma latsjau;
I. Ma namja’ai nda Presidencia, navu ma lama’ai ne chigui’ kamajaiñ kunji kupu’ liviei, neuk se
ma namja’ai;
II. Ma namei nda Secreteria Tecnica navu ne ma latsjau chigui’ ne DIF kunji kupu’ liviei, maiñ
III. Ma namei nabaik, rapu re ma lama’iñ latsjaut xigui’t ma natsjau kad-er se vud-ua ve’eje ne
nguk’uix se ma nakju’uts nasjau kad-er ve’eje’.
Kusaut leet se ma nameik ne Junta Directiva kad-ep ma nania’at ma lakat kusaut vumjei lama’aiñ
kik’iai leet. Kad-er se rajuk ma natsjau ravu vud-ua ve’eje ne nguk’uix se ma nakju’uts kiñkie ne DIF
kunji kupu liviei.
Re se ma lamaiñ namjei kibiei vumjei ma nak’eje k’ua ma namaik.
ARTICULO 27. Re Junta Directiva lumei ma namei nanji kibiei.
I. Ma nabu manajap ne re ngul’ajau se ma natsjau ka nda niñkijii se n’ujuñ lutsjau ne Asistencia
Social, kanen ngul’ajau ma natsjau, kusau’ ma nat’eng, ma namjang kanen ngul’ajau
ndutsjau maiñ kusau lijem;
II. Ma nanuap ma latsjau re ngul’ajau se kad-ep lik’iajam ma nejeu’ rapu selania’at ma nanjuap
ma nabaik re DIF kunji kupu’ liviai, ma nakju’uts re se l’eje ma natsjau re xigui’t liviaik
skiñung, re se kunji tibiei maiñ re nabaik lutueje ka nda ne kupu’ liviei;
III. Ma nanju majau latsjau re nabaik se lutueje ma namut ne DIF se kunji kupu’ liviei maiñ re se
lutuejet re DIF se limi kanam kum’us maiñ ma nanu ma nanuap labut re tameiñ sad-ia se
nabaik lutuejet ma nabut;
IV. Ma nanuap ma nakajai re se ndul’uent, kanen ndutsjau, kad-er ndul’uent mi’ia kad-er se ma
nabut re DIF, kunji kupu’ liviei;
V. Ma nanju peuk vakja ndukjuaik ma tabaik re dependencias publicas, instituciones privadas
y sociales, nkjai re se ndut’ei ndukjuaik ma tabaik;
VI. Ma nanjuap latsjau ne mad-eung ma natsjau se ma nakju’uts re se vud-ua ve’eje ne nguk’uix
se kutap vud-ua ma nateim ne xigui’t titular del Ejecutivo del Estado jui ne ma nanuap latsjau
maiñ ma nat’ujuñ mi’iat lal’u’;
VII. Ma nanjuap ne mad-eung matsjau ngunjiu’ manual de organización del DIF se kunji kupu’
liviei, peuk vat’ei vatsjau, ma namjei k’ua ma nasap’ ne Oficialia Mayor de Gobierno liviai
kunji kupu’;
VIII. Ma nanju re ngul’ajau se ndutsjau, rapu se ndunuap ndutueiñ ne contralor interno maiñ se
limi ne auditor externo;
IX. Ma tatsjau’ ma nanjuap lateiñ re ndud-eung ma natsjau ma naljaung re se ma nakje’;
X. Ma nanju peuk vat’ei vumja’aiñ re se lichjaut xigui’t ma nal’ajal’ajap;
XI. Ma nabu manajap ne Director General de Representacion lania’at latung lanu kad-er se limi;
XII. Ma nabu manajap k’ua se lichjau chigui’ vumam ngumjam navu lama’ai ne Consejo Estatal
de transplantes, maiñ
XIII. Rapu kad-at se kje ma natsjau ma natju’u natsjau mi’ia rapu se kutap ve’eje’.
ARTICULO 28. Ma natung nanu peuk vat’ei vat’eiñ re rat’en ravu ma natsjau ne contralor Interno,
jui ma natsjau majau re ngul’ajau se lutuejet ma natsjau nkjai ve’eje’ ne Ley Organica de la
Administracion Publica kunji kupu’ liviei mai’ mi’ia se bai ma natsjau.
ARTICULO 29. Se ma nak’eje ma latsjau chigui vake’ ranji:
I. Lumei ma namei nik’ix m’us kunji kupu’ skiñung kunji kungk’uaiñ, snake’et lutueje;
II. Lumei majau ma nanu peuk ma ne’ei natsjau ne ngutajau, nkjai k’ua se vunu’u lutsjau nabaik
re se kje’, maiñ
III. Majau ndu’ei kun’ua nivijiu, kad-ep xi’iap ndutseu sani’a nabejep ndukjua’ang nduts’eu’ nda
niñkijiy; se ndtsjau sad-ia ndupe, ndut’aiñ tanjiat, sania lixa’au me’eu ndutsjau ndu’uet
tichja’au, kad-ep ma nabu ranji kibiei, kad-ep li’iajaun kanen se jui ndutsjau se nduts’eu’.
Ne chigui’ kamajai ma naku’uts pu se ve’eje ne Ley Organica de la Administracion Publica kunji kupu’
ma’ai ngubung, ma nama’ai, ma nalejei’ ne se lichjau xigui’.
ARTICULO 30. Ne se lichjau chigui’ ma natsjau ranji se vud-ua:
I. Ma natsjau re se ndukjuaik re Junta Directiva;
II. Ma nateiñ lanju, lanjuap re Junta Directiva, re ngul’ajau l’eje ma natsjau, kusau’ ma nakje’,
kanen ngul’ajau ndutsjau, kusau lijem lem se n’ujuñ ranju m’au’ ne DIF se kunji kupu’ liviei,
ma nam’ujul’ re ngk’uis se lal’eje li’iajaun’ maiñ kanen se ma nan’eje ne contralor interno;
III. Ma namja’ai maiñ ma nat’ejei’, mi’ia ma nakajik rapu se ndul’ueje ma natsjau, re
kal’ajal’ajap se vumjei kusau’ kunju maiñ re lem kupu l’ajal’ajap;
IV. Ma nat’ujum niñja re junta Directiva pu ndumja’ai, ndut’ejei’, re xiguit se mja’au kibiei
directores, subdirectores maiñ subprocurador se lumei ne procuraduría de protección;
V. Ma nateiñ, ma nanuap, re rik’ix se vumja’ap kibiei re kal’ajal’ajap, ma natsjau re ngul’ajau
nkjai se ndukjuaik majau bai ma natsjau;
VI. Ma nad-eung, ma natsjau maiñma natungmajau latsjau ne DIF se kunji kupu’ liviei ma
nakju’uts re planes nacional y Estatal de Desarrollo, kad-er bai ma natsjau ne junta directiva
mi’ia kad-er se majau ma natsjau;
VII. Ma natse majau ne DIF kunji kupu’ liviei, ma nuku’uts mi’ia re se ve’eje ne ley se ma naljung
ma nanju, ma nakje' ndut’ei ndukjuaik re junta directiva se ma naljaiñ re rik’ip vumjei ravu
ma nanju re se lutuejet.
VIII. Ma natsjau re navu manajap re ndukjuaik, kanen se ndul’ueje ma natsjau se li’iajaun ma
natsjau ne DIF kunji kupu’ liviei, ma nania’at ma namai su’ua’ latsjau ranji se jui liji lad-iu’;
IX. Ma nateiñ ma naleix nabut ma nat’ejep kibiei nkjai vud-ua ve’eje ne fracción se kutap vud-
ua sad-ia riñja se lumei ne DIF se kunji kupu liviei, lumei ma na’ujum niñja ne junta directiva
ravu se nduk’ueje se ma nabut, ma nabu maiñ se ma nat’ejei’
X. Manateiñ maiñ majau ma nad-eu naman lik’iajam likiajai re rik’ix, ma natsjau sad-ia’ labajap,
lem se re ngk’uix kanen se manatsjau liviei ne DIF kunji kupu’ liviei;
XI. Ma natsjau, ma nakjaik ma nabu manajap re ngk’uix se li’iajam ne DIF kunji kupu’ livie,
vumjei ma nat’ujum niñja ne Junta Directiva peuk vantei nama vatsjau;
XII. Ma natsjau ma nad-eung ngul’ajau se l’eje ma natsjau upu kiñkie’p, ngk’uix se ma nal’ets
peuk vakja ma nat’ei nal’ajal’ajap kupu DIF kunji kupu’ liviei, mañ ma nateiñ lamu manajap
ne Junta Directiva;
XIII. Ma natsjau kanda lupup niñkiji ne ngul’ajau se ma natsjau ma nabap re se kje’ navu ma
nateim ne Junta Directiva kupu DIF kunji kupu liviei, kupu mane’ei ma namap latsjau re
ngul’ajau se kupu ve’eje;
XIV. Ma namang kanen xily’ajau ma natjaich se kad-ep ma natsjau rapu se vud-ua ve’eje nanji
Ley, ravu se ma natajaich’ re instituciones se kad-ep ma naku’uts, ravu instituciones de
asistencia social publica, ma natsjep ne órgano de control kupui kiñkiep peuk ma nat’ei ma
nakju’uts ne niñkja se vud-ua ne Ley se vud-ua vumang peuk ma nat’ei ma nal’ajal’ajap ne
DIF kunji kupu’ liviei maiñ’ re kanam kum’us se limi kunji kupu’ ma’ai ngubung maiñ’ mi’ia
ravu se ndul’eje ma natsjau;
XV. Ma nateik re se rajuk kje’ nkjai vat’ei re kad-at;
XVI. Ma namang peuk ndut’ei ndutueik mi’ia re lutuejet ma nanju na’a ngul’ajau, re leet se kupu
l’ajal’ajap nkjai ve’eje ne reglamento interior;
XVII. Ma natsjau ma nateiñ re ngk’uix se ma natsjau xi’iap se su’ua kad-ep mvuku’uts na’a niñja
re kal’ajal’ajap kupu DIF se kunji kupu’ liviei, se vat’ei vatsjau ngul’ajap maiñ lixa’au tijiap,
ma natsjau ma nabu xily’ajau peuk se lal’eje re rapu se vud-ua navu ordenamientos legales
se l’eje ma natsjau;
XVIII. Ma nanju nabu manajap re ngul’ajau se vatsjau re instituciones de asistencia privada, se
kupu lat’ei lal’ajaun maiñ se lanju skad-a vakja;
XIX. Ma natsjau ma nateiñ lamu manajap ne Junta Directiva ne Reglamento se ma nanju peuk
ma nat’ei ma nal’ajal’ajap ne consejo se kunji kupu’ liviei;
XX. Ma namja’aiñ k’ua se ma lama’ai ma nama’au kubiei nkjai se ma namam ngumjam kupu se
limi juicios sene DIF se kunji kupu liviei lumei ma nakjaik skad-a ne’ei ne Ley se nanji vunu’u’,
kupu se kje’ ma lama’ai, maiñ’
XXI. Mi’ia ravu se nanji Ley ma namai maiñ napu reglamento se kupu kiñkiep vumjei.
ARTICULO 31. Re se vupai ne DIF se kunji kupu’ liviei ma nam’ujuly;
I. Re se rat’em mane’eng se vupu ne chigui’ kamajaiñ kunji kupu’ liviei;
II. Re se lutueje pu l’us maiñ kad-er lumei se rajuk kje’;
III. Re se b’ut im majau, re kusau l’eje’, sad-ia’ se vumjei; maiñ rapu se but lixa’au dependencias
maiñ entidades administracion publica federal kunji kupu’ liviei, kanam kum’us; mi’ia kad-
er se ma nal’ent re leet se vumjei naljaung;
IV. Re l’ajaich, l’ent, mi’ia re se but re katsjaut najaung;
V. Ravu se vatsjau maiñ re se vupeiñ, kad-er vumjei mi’ia kad-er se vatjau vumjei;
VI. Re ngk’uix vunjuap, kutap vat’ejeñ, l’ajaun niñja se vunjuap but nkjai ve’eje ne xily’ajau,
maiñ
VII. Mi’ia kad-er se vumjei, lutueje snake’et sad-ia se ma namut su’ua.
ARTICULO 32. Ne kamajaiñ kuni kupu’ liviai ne DIF kunji kupu liviai, kupu se ma nat’ei nanjut rapu
se skad-a vatsjau ma namjang re dependencias y entidades kunji kupu’ liviei maiñ’ re kanam kum’us
ma nabut kanen se rajuk ma nakje’ ma natsjau nabaik.
ARTICULO 33. Re ngk’uix se l’ajaun’ nabaik re instituciones de asistencia social privadas rapu ma
natem ne DIF kunji kupu’ liviei kupu ma nat’ei nanji kutap ma natsjau ma natse kad-er se lal’ajam
nkjai ve’eje ne Ley y Responsalilidad hacendaria kunji kupu’ ma’ai ngubung maiñ re kanam kum’us
mi’ia kupu se ndul’ueje ma namja’ai nanji xily’ajau se lani’at lam’ujul’ re tameiñ’ rat’en.
Ne DIF kunji kupu’ liviei navu ne lupup ne ngul’ajau ma natsjau nabaik, lania’at lamang kanen se
lan’eje ma natsjau ne secretaria de finanzas, kupu nanji majau vunu’u’ kanen lustaju, ma nats’eik,
nama’ai, ma naljung re nabaik maiñ kad-er se l’ent re instituciones privadas de asistencia social se
kad-ep majau vat’ei vat’eng ravu se ndul’ajaich’ ma nakje natsjau nabaik.
ARTICULO 34. ne ndupup ma namja’ai xily’ajau se vunu’u’ re se vat’eng kunji kupu’ se ma nateiñ ne
Ejecutivo del estado al poder legislativo, peuk vakja vutjung niñkijiy maiñ ne apartado se lumei ne
instituciones de asistencia social se lumei vupa’ap ne kamajaiñ ne sistema para el desarrollo integral
de la familia kunji kupu’ liviei ma nan’eje ma nasep ne secretaria de finanzas de gobierno del estado
peuk vakja ngul’ajap re instituciones de asistencia social privada se lumei nabaik se ku’e’e ma nabu
manajap maiñ se kutap ma nabu manajap nanji maiñ ma naten ne poder ejecutivo se ma nanu ma
na’eje kanen ma natsjau.
ARTICULO 35. Peuk se ma nat’ei ma nakjaik ma natsjau ngul’ajau ne DIF kunji kupu’ liviei ma natsjau
nkjai se latsje’ep ma nakju’uts ne legislación laboral sekupu vakja.
Re kal’ajal’ajap ne DIF kunji kupu’ liviei ma namjei ma nabap nabut kanen se ma nakje’ nkjai ve’eje
re leyes de la materia se ma nal’eje ma nakjaik.
KANUI NGUNJIU’
NE SE LUTUEJE MA NAKE’ET NATUNT RE LY’IK RIÑKJIUK, RIKIANT MAIÑ KAD-IUT’
LIJI SANDA
Articulo 36. Ne procuraduría de protección na’a majau vunu’u’ ne DIF kunji kupu’ liviei liji vunu’u
k’ua’ se lutueje ma nanut majau ma nabut kilyjung re se ve’eje ne xily’ajau ma nama’ai maiñ’ ma
nalejei’ re snake’et ly’ik riñkjiuk, rikiant maiñ’ rikiant kunji kupu’ k’ua liviei maiñ re kanam kum’us,
kupu se vat’ei vakaji vatsjau rajuk re ma nak’eje ne reglamento interno del sistema kunji kupu’ liviei
DIF.
Ngunjiu’ kanui
Ne procuraduría se vutung re lyi xigui’t
ARTICULO 37. Ravu lutueje ma natsjau ne procuraduría se vutung ne xily’ajau se vunu’u snake’et
lutuejet re ly’ik riñkjiuk, rikiant maiñ kad-iut lyi xigui’t.
Re se lunuap ne procuradururia de la defensa ravu se vud-ua ne ley de las personas adultas mayores
kunji kum’us ma’ai ngubung, kunji ve’eje.
ARTICULO 38. Re se lichjaut xigui’t re l’us kily’e maiñ’ re kad-et, kasaut ngk’uix mi’at leet se nju’u
sania’ me’eu vut’ujuñ re ly’ik riñkjiuk, rikiant maiñ’ kad-iut vumjei ma nat’um niñja re se lutuejet ma
naju.
NGUNJIU’ KANJU’
PU SE LU’UEI VUNU’U VUPUT NABAIK RE ENTIDADES Y DEPENDENCIAS PUBLICAS
ARTICULO 39. Re dependencias maiñ entidades ne administración publica federal maiñ kunji kupu’
liviei, kanam kum’us mi’iat re se but nabaik re se kje nkjai ve’eje’ ne nanji xily’ajau maiñ mi’ia se
li’iajam li’iajaun ve’eje ne nanji nguk’uix.
ARTICULO 40. xi’iap se ne se vuput nabaik vumang ma nake re dependencias o entidades dde la
administración publica federal, kupu’ se kunji liviei, kanam kum’us ne DIF kunji kupu’liviei ma
tabaik natsjau ma nabut ne nabaik.
ARTICULO 41. Ne kamajaiñ kunji kupu’ liviei, ma napup niñja ne DIF kunji kupu’ liviai maiñ se
vake’ lixa’au depedencias y entidades, lania’at ma natsjua ma nakjaik ma tabaik ne federativas
re kamajañ se lixa’au kupu vu’ust maiñ re kanam kum’us ma natsjau ma namja’ai ne niñja se
vud-ua ve’eje nanji nguk’uix:
I. Re se ri’ip se mujui ne sania’
II. Re se vateik kad-at; se k’eje kanen ma nabai maiñ’ peuk vat’ei ljung ba’aik nju’u;
III. ne órgano maiñ órganos se lutueje matsjau ranji se ndukjuak;
IV. kusau ma nejeu majau peuk ndut’ei maiñ’ peuk ma nat’ei ma napaiñ ma nakjai:
V. peuk ma nat’ei ma nateik riñja;
VI. mi’ia re se lal’eje ma nakje’ se ma nat’ei ma nakju’uts majau ranji ndukjuai lumei ma
nat’ujuñ ne periódico oficial chu’ se mja’au kibiei ranji kamajaiñ se nji kupu’ liviei “Plan
de San Luis, ne kunju’ manei se nichjau.
ARTICULO 42. Re se ndukjuaik ve’eje ne articulo se ni’ujuñ lumeima nakjai nkjai re planes Nacional
Estatal de Desarrillo, nkjai re políticas de asistencia se ma nat’ujun ne federación maiñ kunji kupu’
liviei.
ARTICULO 43. Re ayuntamientos pu DIF se kanam kum’us kunji kupu’ liviei ma natju’u ma nal’ets
peuk ma nat’ei ma nabut asistencia social.
ARTICULO 44. Re ayuntamientos pu DIF se kanam kum’us kunji kupu’ liviei ma natju’u ma nal’ajaun
lixa’au kanam kum’us labap lanuap ne Congreso del Estado.
ARTICULO 45. Re xigui’t kamajaiñ se mja’au kibiei re kanam kum’us vumjei ma nabaik ma natsjau
peuk ma nat’ei ma natsjau ma naljung re política estatal se lumei asistencia social. Kupu ma nat’ei
ma natja’aut re leet se vumeji rik’ixt maiñ se mjang ma nabaik ma nabut asistencia social.
Ngunjiu’ kik’iai
Ne sistema se kunji kanam kum’us se ma ne’ei natsjau ma natunt majau re tanjiat
Ngunjiu’ nda
Kad-er se lutuejet ma natsjau re kanam kum’us se ma nabut Asistencia Social Municipal
ARTICULO 46. Re kanam kum’us ma namaik peuk se le’e laju’u se lumei, re se kje’ se ma nabut
nabaik vake’ re let se me’eu ts’au kupu kanam kum’us se jui liviei kupu ma nat’ei natsjap majau lakat
latju’u nama vad-iut.
ARTICULO 47. Lumei ma natsjau ma namaik re kanam kum’us rapu se kuvu kje’:
I. ma natsjau releet se kje’ nabaik maiñ’ vat’aiñ, ma namut nabaik, se vud-ua ve’eje ne DIF se
kunji kupu’ liviei nkjai vud-ua l’eje ma natsjau mi’ia kupu skiñung maiñ kunji kupu’ liviei;
II. ma natsjau ma re nabaik limi, majau latsjau lakat re leet, tanjiat maiñ l’ueik kum’us se kuvu
vakja bai;
III. ma namja’aiñ l’us se ma nanjut nabut nabaik públicos maiñ privados maiñ l’us se ma nanjut
nabut nabaik re leet se limip maiñ vat’aiñ;
IV. ma natsjap ne kanam kum’us majau lad-iut re ly’ik riñkjiuk, rikiant maiñ kad-iut, ma nanjut
nabut kily’e maiñ ma nal’eu pu rixejeiñ se vajau kad-ep ma nan’eiñ;
V. ma natsjau ma natsjep d-euk re snake’et lutuejet re ly’ik riñkjiuk, rikiant maiñ’ kad-iut;
VI. ma natsjau ma tabaik lixa’au entidades de gobierno kunji kupu’ liviei ma tabaik instituciones
de asistencia social publica y privada, ma namjei l’us sema nanjut kupu ma nat’ei ma natsjau
ma nanju se mve majau ravu se vatsjau ma nabaik ravu se limip;
VII. ma natsjau ma natsjap kichjau se majau lat’ei lakat;
VIII. ma natsjau ne kanam kum’us, peuk ma nat’ei ma nabut nabaik;
IX. ma natsjau sad-ia ngul’ajau se lamaik lanjut labut re nabaik kje’;
X. ma nakaji namja’ai peuk se vakja kad-er vumjei ma nakje’ l’us se ma nanjut re ly’ik rikian,
riñkjiuk maiñ kad-iut’ d-euk ly’ik se nduljeun, vut’ux vatsjap, su’ua se lumei discapacidad, lyi
xigui’t maiñ rapu se but nabaik re leet se kaat kupu kanam kum’us tibiei;
XI. ma natsjau peuk ma nat’ei ma nabut nabaik peuk se vakja kje’;
XII. ma nabai ma nabaik ma nanjut re instituciones publicas, privadas maiñ ravu se limi kupu
kanam kum’us, ma nabap re leet tanjiat se me’eu vut’ujuñ;
XIII. ma natsjau ma tabaik re instituciones de asistencia social se lumei l’us kupu kupu’ re
dependenciasde la infancia y familia, y publicas kupu kanan kum’us, ne comisión municipal
se lumei ne bienestar de la infancia y familia, y
XIV. mi’ia re sema namu nanji xily’ajau, mi’ia kad-er se lal’eje peuk lumei ma ne’ei.
Ngunjiu’ II
Kupu se me’ei matsjau maiñ se vania’at ne Sistema Municipal se lu’uei lutsjau majau
kaat re tanjait
ARTICULO 48. Se ma natsjau ravu se lutueje ma namut nabaik, re kanam kum’us ne kupu’ liviei lumei
ma namai ne Sistema Municipal para el Desarrollo Integral de la Familia, se lania’at lama’ai ma
namaik:
I. kad-a organismo se liji liviei, mi’ia kad-er lumei jui vupai se lania’at liji lavai lama’ai lixa’au
ne kanam kum’us.
Re DIF se limi ne kanam kum’us se tikji tibiei ma namjei nda órgano se ma natung ngunjiu contralor
interno; navu ma namei ma naju’u ma natsjau nkjai e contralor se lumei ne kanam kum’us, nkjai
vud-ua ve’eje ne ley de fiscalización de cuentas kunji kum’us ma’ai ngubung, nkjai re se vumjei ljung
kiñkie’, navu ma ne’ei ma namai ne junta de gobierno del DIF municipal se lutueje;ne se ma namja’ai
lumei ma namei rik’ix se namaiñ nixau’ rik’ix nichjau contador publico maiñ lania’at su’ua se nixau
sad-ia se skad-a ngul’ajau lutsjau, kad-ep nduts’eu’ se sania’ ndutsjau pu comisión de delitos
patrimoniales se ndania’at nduts’eu’ ne junta de gobierno del DIF municipal pu kutap ma naveuñ
ma nakeje ne contralor interno, ne chigui’ presidente del organismo jui ma namai nanui lee se
lan’eje majau ma lama’ai namei kibiei, kujui ma nal’ajam re kad-at se mve majau, se ndukuejep
ra’uat, kupu skad-a re se kaat ma nabut nik’ix nda re rapu leet se ndumja’aiñ;
II. kad-a unidad se vupa’aik liji se vake’ ne administración municipal navu se ne kanam kum’us
vupai ma natsjau namut nabaik, maiñ
III. nda órgano se liji liviei se liji luei peuk ma lama’ai, liji liviai ma nad-ajaun kanen limip navu
ma namja’ai maiñ ma namei kibiei ne administración publica municipal, navu ma namei
kad-a tijiap se jui ma natajandajau kupu kanam kum’us.
ARTICULO 49. Re kanam kum’us namaik ne DIF se limi kupu kanam kum’us ma nanu mi’ia re riñja
lumei vumjei ma nakjaik re cabildo; xi’iap se nanji latsjau liji lavai kad-ep ma nake’ nanji se ndut’ei
ndukjuaik ne se vuma’au kibiei kanam kum’us lumei ma na’ujuñ ne periódico oficial del gobierno del
estado “plan de San Luis”, nkjai vud-ua ve’eje ne xily’ajau. Re DIF se limi pu kanam kum’us vumjei
ma namjei nda nguk’uix se ma nakju’uts kupu kiñkie’p kupu ma namei kanen rajuk ma natsjau, lem
mvakja se rajuk lem kupu ma lakat.
ARTICULO 50. Re DIF se limi re kanam kum’us ranji vumjei ma natsjau:
I. ma natsjau ma nateiñ re nabaik se njua’a;
II. ma nanju re ly’ik majau ma vad-iut; vumjei ma namjeik kal’ajal’ajap se majau nju’u nanji
ngul’ajau peuk ma nat’ei ma naljung peuk vat’ei sejeiñ navu ne ma nanu ma nateiñ re nabaik
se njua’a ma nal’eje ma nanjaung lumei ma nanu se mve majau mi’ia re kupu’ liviei maiñ re
federales, se lumei kad-er rajuk kje’ ma nanjaung;
III. ma nanjut re leet, tanjiat, leet se me’eu vut’ujuñ, vat’aiñ ma nabap majau ma lakat;
IV. ma nanju ma nam’ujult re se vumjei nda discapacidad peuk se ma lavejeu, ma naju
natajandajau kupu ma lavejeu;
V. ma natsjep peuk vakja snake’et lutuejet, lanjut kad-et se ve’e k’ua kanaung mi’iat re tanjiat
maiñ ma nanju re snake’et lutuejet mi’iat re naljaiñ me’eu vut’ujuñ kutap ma nanjut re ly’ik
riñkjiuk, rikiant, kad-iut, riñkjiuk se vumjeik ly’ik tijkit, lyi xigui’t;
VI. ma nabap peuk ma nat’ei ma suejeiñ re tanjiat
VII. ma nanju peuk ma nat’eima nal’est nguk’uis re ly’ik riñkjiuk maiñ’ rikiuant maiñ re ly’ik se
kad-ep vumjei k’ua ma natunt;
VIII. ma natsjap peuk ma nat’ei ma lakat ma latset kiñkie’ tanjiat;
IX. ma nabaik ma natsjep peuk ma nat’ei se su’ua’ ma naljung pu se lichjaut xigui’t nju’u kupu
se tilyjaiñ l’ajaich’ ly’ik riñkjiuk, rikiant maiñ kad-iut se ndut’aiñ naljaiñ;
X. ma natsjau ma nabaik ma namjang peuk vakja ne sector publico maiñ re se l’ajaich’ nju’ut
kupu kanam kum’us, sad-ia se vatsjau ma nabap re se kje’;
XI. ma natsjau ma nabaik ma namja’ai ne maljus vut’ujuñ;
XII. ma nal’ajaut nabut xily’jau se mjang ma namja’ai se kad-ep majau mvakat;
XIII. ma namaik mi’ia re ngul’ajau se ma natsjau ma nabaik re leet kupu kanam kum’us.
XIV. Ma natsjau ne DIF Estatal ma nabu d-euk re leet se vumjei discapacidad rajuk lanju re censo
se vud-ua keixt re leet se vumjei discapacidad rajuk lal’ajaixt latsjepo peuk ma nat’ei ma
naja’au nabaik;
XV. Ma nabut re kanam kum’us re ngk’uix se ma nanju peuk ma nat’ei ma nabut nabaik.
ARTICULOS 51.- Re nabaik se limi ma natsjau kunji kanam kum’us limi lumei ma natsjau nkjai re se
kje’ re leet maiñ lumei ma latsjau nkjai ve’eje ne ngul’uix se vumjei ma nakju’uts’ navu se ndutsjau.
ARTICULO 52. Se ma nat’ei ma nabaik se mjang majau ma nat’ei nanjut ne DIF se kupu kanam kum’us
limi jui ma nateiñ ranji nabaik.
ARTICULO 53. Ne presidente ne se ma’ai kutap pu DIF se kupu kanam kum’us limi navu ne
presidente municipal nkjai ve’eje ne ley organica del municipio libre kunji kum’us ma’ai ngubung.
I. Rapu se ndumja’aiñ re administración se kaat kanam kum’us;
II. Rapu se ma nabai ne kupu’ liviei maiñ’ ne federación kupu se ma nat’ei ma nal’ajaich’ ma
nateiñ re nabaik;
III. Ravu se vateiñ lixa’au kupu’ federativas maiñ re instituciones de asistencia privada kunji
skiñung liviei maiñ ravu se mi’ia kimvia’ kupu’;
IV. Rapu se nabaik ma nal’ajaich’ se ma nateiñ lixa’au sistema, maiñ
V. Mi’ia rapu se vumjei, snake’et lutuejet sad-i se lamejep lamejei lixa’au’ ngunjiu’ lik’iajam.
ARTICULO 54. peuk ma ne’ei ma natsjau kimiei ne presidente, ne kutap ma’ai vuma’au kibiei ne DIF
kupu kanam kum’us na naju’u ranji ma natsjau.
ARTICULO 55. Re l’us se lutuejet ma namut nabaik publica y privada, maiñ’ re kiñkie’ l’us se nju’ut
but nabaik vumjei ma namjei ranji li’iajaun:
I. Ma natsjau namut nabaik nkjai re políticas asistenciales se veje ne federación, estado maiñ
ne kaman kum’us lal’eje’;
II. Ma natsjauma ne’eng re rat’en ka nda niñkijiy se vat’ei bu’t nkjai le’eje re xily’ajau bai ma
nakju’uts;
III. Ma natem ne kanam kum’us kad-a ndud-eung ngul’ajau ma natsjau rapu vumjei ma
nanjuap;
IV. Ma nama kanu pu se ne dif kunji kupu liviei luvei;
V. Ma namang se ma tabaik, ma na’ujum niñja kjai se vud-ua vake’ peuk nama lutsjau re nabaik
ne DIF se kunji kupu’ liviei;
VI. Ma na’ujum niñja se vumang majau ma namaik ne DIF se kupu kanam kum’us maiñ re se
lutuejet ma nal’u’ federales maiñ estatales re kanam kum’us liviei ngul’ajau lutsjau re l’us
se navu skad-a vatjau nabaik;
VII. Ma nad-ajaun kad-er ma nake’ peuk se vania’at labu;
VIII. Ma lavaik ne DIF kunji kupu’ liviei ma nake’eik d-euk nabaik ma nateiñ kupu kanam kum’us;
IX. Ma natsjap lamja’ai lamjang kad-er xily’ajau ma nakje’ se limi riñja ma nateik nkjai ve’eje ne
ley se kunji vatsjau kupu ma le’ei se kad-ep k’ua’ lumei nanji niñja ma natsjau, maiñ’
X. Ne kanam kum’us ne Presidencia se lan’eje, maiñ rapu se latsjau lama’ai kanen ma naku’uts.
NGUJIUK KANJU’
RE L’US SE BUT NABAIK MI’IAT
Ngunjiu’ nda
Generalidades
Mi’ia
Articulo 56. Pu se l’us se nju’ut l’ajaixt but nabaik publica y privada vumjei ravu se ve’eje ne
xily’ajau se vunu’u re kily’e maiñ ravu se bai ma natsjau kunji vud-ua ravu se vumjei ma namjei.
Se mjang ma nabut asistencia social kunji kupu’ liviei vumjei ma namjei ranji majau:
I. Ma natsjau nkjai ne xily’ajau kupu liviei vakja;
II. Ma lajuts’ nguk’uix se lumei kunji kupu’ liviei re l’us se but nabaik;
III. Ma nal’ajaun’ ma namjei ne DIF kunji kupu’ liviei re rik’ix lumei ma namei;
IV. Ma natsjau nguljau se lutueje kupu se vatajandajau;
V. Ma namaik ma nanut nkjai se ve’eje ne ley se nanji vunu’u, peuk lumei ma ne’ei natsjau
maiñ re se tsjep; maiñ’
VI. Ma natsjau majau latju’u re kal’ajal’ajap kupu DIF kunji kupu’ liviei lama kanut, maiñ lamang
peuk vakja ne niñja vumjei kujui rajuk ma nal’u’ kanen ma natsjau.
ARTICULO 57. Mi’iat re l’us se but nabaik publica y privada, jui lutueje ma natung re se lumeik kupu
vutunt.
I. Vumjei ma namjei vutunt nda institución publica o privada se vuput nabaik nkjai ve’eje nanji
xily’ajau;
II. Re rik’ip vumji ma najaung ravu se kje’ ma nanjut nkja’ap re se mat, maiñ vumjei ma namjei
peuk ma nat’ei ma taljung nkjai ve’eje ne legislación se vumjei ma nakju’uts;
III. Vumjei ma natsjau kupu se ma nanjut re leet nkjai ve’eje legislación se vumjei ma nakju’uts;
IV. Vumjei namjei peuk ma nat’ei ma naljunt kupu ma nat’ei majau ma natsjau ne ngul’ajap, ma
natseiñ’, ma namjei tijiap se vake’ ka nda re raput se nju’ut kupu ma ne’ei majau ma nanjut
kad-ep ma tal’e’eut majau ma lakat nkjai ve’eje ne legislación se vumjei ma nak’ju’uts;
V. Vumjei ma namjei tijap se lania’at majau ma nanjut nal’ajaixt re se kupu ma namat tal’e,
maiñ’
VI. Ma natsjau kanen se kje’ ravu ma natsjau re xigui’t, ravu se lutuejet ma naljunt, re se lutuejet
ma nal’et.
CAPITULO 58. kupu ma nat’ei majau ma nabap ma naljunt ma nal’ajach’ re snake’et lutuejet pu l’us
se but nabaik lutuejet ma naljung naju peuk vat’ei but ne nabaik ravu se vumjeik ljunt maiñ re tanjiat,
lanju re leet lanjut re tanjiat sad-iat leet se rajuk li’iajam, lem se ranji lania’at.
Ravu nabaik se ma nabut lumei ma natsjau ma nanut mi’iat skad-a lat’ei lanjut maiñ latset kanen
malep:
I. Kad-a tijiap majau matunt, lanje’et kad-ep ma nanjuap lat’aiñ;
II. Ma naljunt ma naljast se sad-ia limi maljus la’eut;
III. Ma nal’et rich’ejeiñ se lania’at majau lat’ei lakat, maiñ lamjei lanjut lem latsjap rik’ixt re
xigui’t kad-et.
IV. Ma nanjut se ma nabut kily’e, ma tamjei k’ua kutap lunut se lavajai vunu’u kily’e, ma nabu
xily’ajau, ma nakje’et se limip, mi’ia kanen se vake’;
V. Ma natsjap ma nabut xily’ajau rapu se jui vake, kupu ma nat’ei ma nabap majau ma lavejeu,
ma nanje’e maiñ ma naju’u majau ma nanju maiñ ma nal’u’ ma natsjep re snake’et lutueje;
VI. Ma naju’u majau ma lavejeu maiñ ma lankau’, sad-ia ma natsjau, ma lamjeng ma natsjau
sad-ia ngul’ajau se lamap majau ma lavejeu;
VII. Majau ma nabaik maiñ majau ma najut, rapu ma natsjua kal’ajal’ajap se majau nju’u ranji
nabaik, se nichjau ra’a ma natsjau ma natse rapu snake’et lutuejet;
VIII. Re leet se lutuejet, re kal’ajal’ajap rapu l’us se nju’ut ba’ap re se kje’ kad-ep ma natsjau sad-
ia’ se le’eut re ba’ap;
IX. Tijiap se ma tabaik se lani’at lamang kanen tily’ajau, ma naljang kanen se rajuk li’iajam ravu
se lal’eje vumjei ma nal’u, maiñ’
X. Ma nanjuap ma natsjau sania’ lixa’au ngul’ajau se lania’at lanjut re tanjiat se kaat kibia.
CAPITILO 59. Re se kupu kaat tilyjañ vumjei ma namjei rik’ixt kupu ma nat’ei ma nanju peuk lu’uei
mejeu, maiñ ma nanju se vatjei maiñ se ma nat’ejeiñ ravu ma nabaik re xigui’t se vumjei kibiei
lutuejet se latju’u latsjau majau laljet lanjualt pu kiñkie’ tanjiat. Kunji ma nat’ei, maiñ vumjei ma
naljung pu ngunjiu maiñ peuk nan’ia kutejeñ nkjai ve’eje ne legislación se vania’at kju’uts, lem
vumjei ma natsjep peuk vakja nama pu niñka lumei.
ARTICULO 60. Lutuejet re se mja’au kibiei maiñ re se lutuejet re l’us se but nabaik publicas y
privadas.
Kupu ma nat’ei ma natsjau lakjat re se rik’ixt vud-ua vumjei nkjai vud-ua ve’eje ne xily’ajau.
CAPITULO 61. re l’us se but nabaiK Publica y Privada se lamjei mi’ia ravu se va’ajaun’ nanji xily’ajau,
ma namei ranji nabaik:
I. Ma nanju majau lakju’uts re se va’ajaun ve’eje ne xily’ajau maiñ mi’ia re se vumjei ma
nakju’uts vumjei ma lajust ne directorio se kunji kupu liviei lumei but nabaik;
II. Ma namjei ma nal’ets nda nguk’uix re leet se ba’ap, maiñ lumei ma namei kiñju mana ba’ap,
navu m natem pu DIF se kunji kupu’ liviei ka se n’ujuñ kanju m’au;
III. Majau lanju re tijiap vumjei majau latsja’aun, lem lumei ma lajuts ne nguk’uix directorio se
lumei kunji kupu’ liviei se vunjuts’ ngulju’p re l’us se but nabaik;
IV. Vumjei ma namjei nda nguk’uix se ma nakju’uts kanen ma natsjau, navu lumei ma nanuap
ne dif kunji kupu’ liviei;
V. Vumjei ma namjei kad-a ngul’ajau mad-eung se ma ne’ei ma natunt nkjai ve’eje ne nguk’uix
se ma nakju’uts’;
VI. Ma nanjuap re xigui’t se l’ajal’ajap ne dif kunji kupu liviei lamat kanju re kunju se ve’eje ne
nguk’uix se kju’uts; kupu ma nanu peuk vakja maiñ lumei ma nanu peuk vakja nama ne lee
maiñ peuk vakja nju’ut re kad-et se manaja ba’ap, maiñ peuk xi’iap se nejeiñ lama njua’al
kupu se kaat re tanjiat;
VII. Ma nabut re leet se but re nabaik, ma nal’eut kad-et;
VIII. Ma nakju’uts natsjau kanen se ndutsjep re xigui’t lutuejet;
IX. Ma natsjau sad-ia se kje’ majau ma natju’u ma tatsjau’ re se kupu l’ajal’ajap but nabaik,
X. Mi’ia re se ndul’eje nanji xily’ajau mi’ia se lania’at latsjau.
ARTICULO 62. Pu l’us se but nabaik Privadas kad-ep ma namje se lal’ajaich’ ravu, lem se lal’eje ma
nal’ent xem kad-ep ravu ma nave lem:
I. Ma namjei ma natei re tsjep pu xigui’t ma nakje’ rat’en but ma natsjau nabut nabaik, nkjai
rapu se ve’eje ne chigui’ vupai ma natsjau vud-ue ne ngul’ajau mad-eung ma natsjau lumei
ne programa estatal de asistencia social;
II. Ma nal’ajaich nabaik, maiñ ma nabaik nkjai se lal’eje re xigui’t vumjei kibiei;
III. Ma natju’u la lanjeik ne sistema único de información en materia de asistencia social, maiñ
ne acceso nominal re leet se vumjei discapacidad kunji kupu’ liviei;
IV. Ma natajaich rat’en se labut re leet se vumjei najaung, vu’uts maiñ re lixa’au kupu’ vu’ust;
V. Ma namjei nabaik ma nabut re leet se lichjaut xigui’t kunji kupu’ liviei se but nabaik.
ARTICULO 63. Peuk ma nat’ei ma nakajik re se liujuejet, le’ei ne asistencia social privado maiñ’
lania’at lixa’au se lal’eje ma nat’ei ma nabaik, ma natsjau nkjai ve’eje ne nguk’uix nama kju’uts.
ARTICULO 64. Re l’us se but nabaik ravu majau ma nanjut re kupu’ kunji liviei ma natsjaut kamaik re
se limi, statjum se lamei re rik’ix se ma namut ne Dif kunji kupu’ liviei nkjai ve’eje ne nguk’uix bai ma
naku’uts.
ARTICULO 65. Ne DIF kunji kupu’ liviei ma namai ma nabut rich’ejeiñ, nkjai re l’us se but nabaik se
ma nal’ajaich richjeiñ se vajau ma nanjaung ma nakjat, ma natsjaun, statjum ma nateiñ, kupu ma
nat’ei ma nabap re leet se limip, lania’at lal’eje kusau xem kad-ep lumei ma n’ujuñ re 10% se liñju re
rich’ejeiñ ndubut; ma tabaik mi’iat ra’a ma natsjau, kunji ma nat’ei.
ARTICULO 66. Se ma nat’ei ma natsjau mandai ne nabaik se vatsjau mi’iat, ne ejecutivo se lumei
kunji kupu liviei ma natsjau mi’ia ma na’au’ ne DIF se kunji kupu’ liviei, se ndumja’aiñ re l’us se but
nabaik privada maiñ lixa’au se skad-a vakja, kje tikji rand-ejent peuk se vat’ei ba’aik nkjai ka nda re
ranji ve’eje.
I. Ma nanju nup mvaljeun sad-ia se ma nakje ma natsjau rich’ejeñ ravu se lich’u se vajau ma
nanjaung se im limi, se kad-ep mval’eik, maiñ se kad-ep lichja’aun im vajau, kupu vat’ei l’ent:
II. Re Sistema para el Desarrollo Integral de las Familais re kanam kum’us, ma tabaik ma natsjau
pu kily’i kum’us se lumei ne sector publico, privado y social, ravu nabaik vumjei ma nam’ujul’
re se vakjat rich’ejeiñ;
III. Ma napup re ndue’t katsjau naljaung se l’ek rich’ejeiñ, ma natsjep labaik lateiñ ravu se
ndanup ma lats’u kad-ep ma natju’u ma nal’eik;
IV. Ma namei nda nguk’uix ma nad-ets re se vateiñ rich’ejeñ, ma nakjat ravu ma nake’ ma
natsjau ma nam’ujul re mad-eun nabaik;
V. Ma natsjau ma nad-eung nabaik, nkjai se vat’ei vatsjau l’en re rich’ejeñ;
VI. Re se vateiñ rich’ejeiñ vumjei nanju se vajau ma nanjaung, se richiñ’ maiñ vajau;
VII. Re se vateiñ re rich’ejeiñ lania’at lat’ejep ne ngulju’p se kuvu vakja mjang, sau’ laljaiñ rapu
se vumang se va vajau maiñ kanen navu ndavai;
VIII. Re leet se vateiñ ravu se ma nakje’, lania’at lal’ajaun lanju re nabaik se ma nat’ei ma nakje’
pu ngunjiu’;
IX. Ne DIF kunji kupu’ liviei, kiñkie’ re ngutajau ma natsjau lanju rajuk ba’aik mi’iat re leet se
katsjaut naljaung, im li’iajaun ravu se lem nju’ut;
Ngunjiu II
Re se vatsjau pu xigui’t mja’au kibiei maiñ re l’us se but nabaik publica y privada
ARTICULO 67. nkjai ve’eje ne dif kunji kupu liviei, ne chigui’ kamaiñ kunji kupu’ liviei ma na’eje ma
nabut nabaik re l’us se but nabaik re leet, se ma nanju kupu se vat’ei rajuk but nabaik, nkjai ravu
kad-at se maiñ ravu vatajau.
ARTICULO 68. Ne ejecutivo kunji kupu’ liviei, ma tabaik re dependencias maiñ entidades se lutueje,
ma natsjau tabaik labut nabaik re l’us se na’a vatsjau kupu ma ne’ei tabaik nabut nabaik re se kje’
se lania’at latsjau nkjai ve’eje nanji xily’ajau.
ARTICULO 69. Se ma nakjaik skad-a ma natsjau ma nabut nabaik nkjai ve’eje ne articulo se nu’ujuñ
ma natsjau ma nakjat ma navu manajap, ravu lumei ma namei ranji.
ARTICULO 70. Ne DIF se kunji kupu liviei ma namei ma natung ne nguk’uix se me’ets ljup re l’us se
but nabaik, kupu ma ne’ei ma namang ravu se vatsjau re l’us, maiñ’ peuk ma nak’eje kunji kupu’.
I. Ma natsjep kanen rajuk lutuejet ma natsjau majau lal’u re l’us se but nabaik se latsjau labu
manajap re ngk’uix;
II. Ma nakje’eik kanen majau ma natsjau, ma namaik sania ma nad-ent ne chigui’ kamajaiñ se
kunji kupu’ liviei, ma na’ujuñ ne DIF se kunji kupu’ liviei;
III. Ma nanju kanen, ma nantsjau naju xily’ajau kanen se ndul’ueje ma natsjau re se lutuejet,
kad-ep ma nanju re se lutuejet pu xigui’t se skad-a vat’ei ne chigui’ kamajaiñ kunji kupu’
liviei, maiñ’
IV. Peuk vakja ravu se l’eje’, majau ma nakjaik, rapu kad-at, lem se kad-ep kale vakja tily’ajau
nkjai ve’eje ne snake’et lutueje.
Ngunjiu III
NE NGUK’UIX SE LUMEI KUNJI KUPU’ LIVIEI SE ME’ETS RE L’US SE BUT NABAIK PUBLICA Y
PRIVADA
ARTICULO 71. ne nguk’uix me’ets lju’p re l’us se but nabaik ma nan’eje majau se lajust nguk’uix re
l’us se but nabaik kunji kupu’, ravu ma natsjau ma nal’ajaun:
Kupu skad-a ma nat’ei mi’ia re nabaik se ma nabut ma nama re kanam kum’us rajuik re lutuejet ma
nats’ajaik maiñ ma nat’ujuñ ne niñja nama ne DIF Estatal.
ARTICULO 72. Se ma lajuts’ nguk’uix, re l’us se but nabaik vumjei ma namjei ranji rik’ixt nkjai ve’eje’
nanji ordenamiento, maiñ’ vumjei ma nateiñ
I. Ma nal’ajap nda makeje ne nguk’uix se ndutjau, maiñ ka nda se ndut’ei viñkjiu ndutsjau re
estatuots;
II. Ndanu peuk se m’us lamei riñkijiy mejeu.
III. Makeje ne nguk’uix se lumei ne ngunjiu majau matsjau mapu manajap.
IV. Mad-eung ngutajau ma natsjau, maiñ’
V. Maiñ ma natsjau nda nguk’uix ma namang peuk vakja kupu se tijiap lumei.
Ravu se viñkjiu ndutsjau ndul’uets vumjei ma nat’ujuñ ne directorio pu statjum seska’ai kunju
ndu’uei ni’ujuñ se ndutsjau.
ARTICULO 73. Re l’us se but nabaik publica maiñ privada ma nal’ajach nda nguk’uix se ve’eje ndujuts
ngunjiu’ maiñ’ lumei ma namei ne nabe’en se ndutueje.
Nanji l’ajaun ma naljuts ngunjiu ne ngul’us vuput nabaik li’iajaun se ma nabut rik’ix se nanji vutju’u
vatsjau se su’ua chigui’ lad-ajaun’.
Ngunjiu’ IV
Re rik’ix re l’us se but nabaik Privada
ARTICULO 74. Se ma latsjau nanji xily’ajau ma natsjau re rik’ix, se ndutsjau ne Procuraduria se vutunt
re lyi’ik riñkjiuk maiñ’ rikiant, navu ma ne’ei ne DIF se kunji kupu’ liviei majau vunu’u peuka va vat’ei
vatsjau ravu se lutuejet maiñ re nabaik se but re l’us se navu vatsjau.
Nanji nik’ix ma natsjau li’iajaun ma nanju re xigui’t lutuejet ma nanju, na’a li’iajaun ma natajaich
mi’ia kad-er nabaik ma lamei nkjai ve’eje nanji xily’ajau, kanen vupai ma natsjau.
ARTICULO 75. Re rik’ix se ndutsjau re l’us se nju’ut but nabaik lutueiñ ne DIF kunji kupu’ liviei nama
lu’ujum:
I. Ne procuraduría se vutung re riñja lumei re l’us but nabaik. Maiñ’
II. Ne procuraduría se vunu’u vutun re lyi xigui’t, vatja’au l’ajaun nabaik, se timjik kad-at se
kad-ep lutuejet fracción se nu’ujuñ.
Se ma natsjau nanji articulo ve’eje latsjau rik’ix xi’ap se ne DIF kunji kupu liviei majau vunu’u re se
majau lustjau ne ngul’us se vuput nabaik publica maiñ privada.
ARTICULO 76 Se ma natsjap rik’ixt maiñ’ se kue’e ma natsjau ma nateiñ manajú ma nakjaik:
I. Re se ndul’ueje’ ma nakje’eik nanji xily’ajau re rat’en lutuejet hacendaria kunji kupu’ liviei
maiñ’ kanam kum’us kunji ma’ai ngubung;
II. Re se maku’uts lik’iajam li’iajaun’ kunji kum’us skiñung se vat’ei but nabaik, maiñ’
III. Ravu se lan’eje ma naku’uts ne DIF se kunji kupu’ liviei.
ARTICULO 77. Ne DIF se kunji kupu’ liviei lumei ma natsjau lem kupu lat’ei labut nabaik se mjau’u re
l’us se but nabaik publica maiñ privada, maiñ ma naljun majau ma nanjut re leet se ba’ap, ma kue’e
natsjau rik’ixt ka nda niñkijiy se n’ujuñ nkjai ve’eje nanji ordenamiento, nkjai ne reglamento
respectivo.
ARTICULO 78. Se ma nakja’at rik’ix maiñku’e ma natsjau ravu li’iaun kujui ma nabut re se lutuejet
ma nakje’ se ma namut ne chigui’ kamajaiñ kunji kupu liviei, re l’us se but nabaik Privada.
ARTICULO 79. Re l’us se but nabaik privada se me’est ne nguk’uix se kunji kupu’ liviei lumei ma
nadets’ lju’p re l’us se but nabaik, se nduvut rik’ixt ne DIF kunji kupu’ liviei se majau but nabaik, raput
ma nabut nda nik’ixt ka nda niñkiji se n’ujuñ navu ma namu ne ejecutivo se kunji kupu liviei.
ARTICULO 80. La junta Directiva se lumei ne DIF se kunji kupu’ liviei ma natsjau ravu se ma nam’ejep
lamejep re majau vunu’u se ma namai ne Ejecutivo se lumei kunji kupu’ liviei.
ARTICULO 81. Ne nguk’uix se l’ajaun majau ma nanju navu rajuk tikji l’eje ma natsjau, se ma nat’e,
re l’us se but nabaik publica maiñ privada se l’ajaun’ ravu ma na’ei ma namat nal’eu re dif se kunji
kupu’ liviei, ma nabut re kal’ajal’ajap se kunji kaat, re se mjang ma nal’u, ma nal’ajam.
ARTICULO 82. Ne DIF se kunji kupu’ liviei ma natsjau ma nasep mi’ia re xigui’t se lutuejet re l’us kunji
vu’us maiñ re se lixa’au kupu limi, ma natsjau sad-ia ma nal’ent ma nabaik re l’us se but nabaik
publicas maiñ privadas.
Articulo 83. Se ma nal’eu ma naljung se majau lutse nanji xily’ajau, ne reglamento mi’ia re se ve’eje
navu vud-ua vumang, lutueje ne DIF se kunji kupu’ liviei maiñ re DIF se limi kanam kum’us, rapu se
vakja skad-a vatsjau.
ARTICULO 84. Se manatse re se ve’eje nanji xily’ajau, re se ve’eje maiñ mi’ia ravu se vud-ua vupai
ma natsjau, ma namu xily'ajau nkjai se kunji vud-ua ve’eje’.
Se lixa’au ma nan’eje’ se sad-ia’ ma natsjau ma nateik, se ma nat’ei ma natse nanji xily’ajau kujui ma
nat’ei ma nake’et ne legislación limi se ndu’ajaunse kad-ep majau vatsjau, peuk se ve’eje vupai ma
natsjau nanji ordenamiento.
ARTICULO 85. Re xily’ajau ma nabut rajui ranji:
I. Ma nabu nda nguk’uix se ma naja l’ajau;
II. Ma nal’ajau se limi peuk vakja me’eu navu se ndutsjau; ravu se lania’at latsjau kad-a kik’iai
nui lyen seska’ai me’ei masau’ luju’u;
III. Ma nat’ejep ne nik’ix
IV. Ma nat’ejep ravu rat’en se vumjei, maiñ’
V. Ma nat’ejep re rik’ix maiñ ma nat’ejep re rat’en kad-ep tsukuet ma navu;
Xi’iap se ne se kad-ep ndutse nanji xil’ajau kujui ma nal’ajau maiñ ma nats’eu’, lem kanen se ndutsjau
kad-ep majau ma nat’ujum lad-iu’ ne ministerio publico.
ARTICULO 86 Re leet se ndut’eut se ranji ndutsjau nkjai ve’eje ne xily’ajau, ne reglamento maiñ mi’ia
kad-er se ve’eje’ ma nanju ne legislación se limi se vat’ei ljung, kupu se ve’eje ma nat’ei ma natsjau
ma nakju’uts nanji ordanamiento.
TRANCITORIOS
KUTAP. Ne xily’ajau se vud-ua ve’eje nanji decreto, ma njuei’ ma latsjau xiñi’iu ne kunju’ se ma nat’uñ
ne periódico oficial del estado “Plan de San Luis”.
KANUI. Se njuei ma latsjau naji decreto, ma namja’ai ne xily’ajau se vunu’u re l’us se but nabaik re
se kje’ kunji kum’us ma’ai ngubung, se ndut’ujuñ ne periódico oficial kunji kupu’ liviei ne kunju’ nda
lyen ne ngum’au’ kikiu’u niñkijiy 2017; maiñ ma lama’ai ma latsjau lamaiñ mi’ia ravu se ve’eje ne
xily’ajau.
KANJU’. Ne Ejecutivo se kunji kupu’ liviei lumei ma nateiñ ne se ma nakju’uts se majau ma natsjau
se ve’eje nanji xily’ajau, kiñkien re kunju’ se ma njuei ma namja’ai.
KIÑUP. Ne sistema Estatal de asistencia social, kiñkie’ re ranju lyen kunju se njui lama’ai nanji
xily’ajau vumjei ma nakje’eik.
KIK’IAI. Se lamja’ai ne consejo se kunji kupu’ liviei ravu se ma nanu re se but nabaik, ne chigui’
vuma’au kibiei ne secretaria ejecutiva, kiñkie’ re kunju nada lyen seska’ai se le’ei n’ujuñ, ma nad-
ajam re junta directiva, ne nguk’uix se ma nakju’uts ma natsjau re ngul’ajau.
TELGYA. Re comité técnico de adopciones kiñkie’ re kunju lyen kunju se le’ei njuei’ nanji xily’ajau
lumei ma nakje’eik.
Kiñkie re kunju nduk’ueje ne comité técnico de adopciones kik’iai lyen seska’ai kunju’ vumjei ma
nal’ajam ne junta directiva, peuk ma nat’ei ma natsjau ne nguk’uix se ma nakju’uts ma nakje’.
Lumei ma nakai ne ejecutivo del estado, ma namai lal’eu maiñ ma nakajai.
Ndutsjau ne tijiap tipiñ “Ponciano Arriaga Leija” del Honorable Congreso del Estado, en Sesión
Extraordinaria, ne kunju’ seska’ai ndansajau kunju ne ngum’au mung kanje niñkiji 2021.
Honorable Congreso del Estado. Por la Directiva. Presidenta: Legisladora Yolanda Josefina Cepeda
Echavarría; Primer Secretario: Legislador Cuauhtli Fernando Badillo Moreno; Segundo Secretario:
Legislador José Luis Fernández Martínez. (Rúbricas)
Ma nanu, anji ngubai majau latsjaunkjai ve’eje nanji Decreto mi’iat re xigui’t mja’au kibiei lak’eje
latsjau majau mi’ia makuas ve’eje, la’ujuñ lal’u re se bai nanju.
MATSJAU PU KIÑCHUJU NE CHIGUI KAMAJAIÑ, SEDE DEL PODER EJECUTIVO DEL ESTADO LIBRE Y
SOBERANO KUNJI KUM’US MA’AI NGUBUNG, NE KUNJU’ SESKA’AI NDANSJAU’ NE NGUM’AU’
MUNG KANJE NIÑKIJIY 2021.
JOSÉ RICARDO GALLARDO CARDONA El Gobernador Constitucional del Estado (Rúbrica) J.
GUADALUPE TORRES SÁNCHE
J. GUADALUPE TORRES SÁNCHEZ El Secretario General de Gobierno (Rúbrica
]]>
© 2025 Justia